Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: RUKİYE YAMAN
Danışman: Mehmet Akif Koç
Özet:
Bu çalışma, maḳāṣıd mevzusunda öne çıkan isimlerin tefsire yansıyan
öznel yaklaşımlarını ve bu bakış açılarının arka planında yatan temel
amilleri ortaya koymaya çalışmaktadır.
İki bölümden oluşan araştırmanın birinci bölümünde ilk olarak öznellik
ve nesnellikle ilgili kavramsal çerçeve ortaya konulmuş, ardından Batı
ve İslam düşüncesinde öznellik ve nesnelliğin tarihsel gelişimleri ile
yorumda öznelliğe sebep olan temel etmenler ele alınmıştır.
Çalışmanın ikinci bölümünde ise, maḳāṣıd ile ilgili temel kavramlardan
bahsedildikten sonra maḳāṣıd yaklaşımlarındaki öznelliğin tefsire etkisi
incelenmiştir. Bu bağlamda ilk olarak Şāṭıbī'nin ummīlik teorisi ve
bunun ilmî tefsirle ilgili yaklaşımına etkisi sunulmuş, sonrasında ise
bu hususla ilgili İbn 'Āşūr'un Şāṭıbī'ye olan eleştirisi ortaya
konulmuştur. İlk muhatapların ummī bir topluluk olup, Kur'an'ın onların
idrak ve seviyelerine göre bir hitapta bulunduğunu bildiren Şāṭıbī, o
dönemdeki Arapların bilgisi dışında herhangi bir şeyin Kur'an'da
bulunmadığından yola çıkarak ilmî tefsiri reddetmektedir. İbn 'Āşūr ise
bu tefsir ekolünü takip ederek tefsirinin mukaddimesinde Şāṭıbī'ye altı
madde halinde bir tenkit sunmaktadır.
Çalışmamızda daha sonra Faḍlur Raḥman'ın, Şāṭıbī'nin fikirlerine
dayandırarak geliştirdiği tarihselci bir bakış açısına sahip olan
Kur'an'ı anlama metodundan bahsedilmiştir. Faḍlur Raḥman'ın, Betti'nin
romantik hermeneutik yaklaşımından etkilenerek geliştirdiği iki aşamadan
oluşan tefsir metodu, ilk aşamada kendisini temel aldığını öne sürdüğü
Şāṭıbī'nin fikirleriyle örtüşmesine karşın, ikinci aşamada farklılık arz
etmektedir. Zira kullīlerin evrensel, cuz'īlerin ise tarihsel olduğunu
savunan Faḍlur Raḥman'ın aksine Şāṭıbī böyle bir tutumu hatalı
bulmaktadır.
Bu bölümün üçüncü konusunu ise ḥikmetle ta'līl hususundaki tartışmalar
oluşturmaktadır. Ḥikmetle ta'līli kabul edenler, etmeyenler ve şarta
bağlayanlar olmak üzere üçe ayrılan ulemanın yaklaşımları, mevzuyla
ilgili en geniş izahı veren isimler olan Cuveynī, Ġazzālī, Rāzī ve
Āmidī'nin ortaya koyduğu fikirler dahilinde işlenmiştir.
Tezin sonuç kısmında ise çalışmada ulaşılan sonuçlara dair genel bir
değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Tefsir, Maḳāṣıd, Yorum, İhtilaf, Öznellik, Nesnellik
This study examines the subjective approaches of the prominent
researchers in the maqasid subject and the main factors behind these
perspectives which are reflected in the commentary.
The research consists of two parts; in the first part, the conceptual
framework of subjectivity and objectivity is presented. Then, the
historical developments of subjectivity and objectivity in the Western
and Islamic tradition and the main factors that cause subjectivity in
interpretation are discussed.
In the second part of the study, after mentioning the basic concepts
about maqasid, the effect of subjectivity in maqasid approaches on
tafsir was examined. In this context, firstly, Shatibī's theory of ummī
and its effect on his approach to scientific exegesis were presented,
and then Ibn 'Āshūr's criticism of Shatibī was presented at this point.
Shatibī stating that the first addressees were an ummī community and the
Qur'an addressed them according to their comprehension and level,
rejects scientific tafsir, based on the fact that there is nothing in
the Qur'an except the knowledge of the Arabs at that time. On the other
hand Ibn 'Āshūr follows this tafsir cult and presents a six-item
critique to Shatibī in the preliminary of his tafsir.
Afterwards; the method of understanding the Qur'an, which has a
historicist perspective, developed by Faḍlur Raḥman based on the ideas
of Shatibī, is mentioned. The tafsir method developed by Faḍlur Raḥman,
influenced by Betti's romantic hermeneutic approach, consists of two
stages. Although it overlaps with the ideas of Shatibī, which he claims
to be based on in the first stage, it differs in the second stage.
Contrary to Faḍlur Raḥman, who argues that the universals are universal
and the particulars are historical, Shatibī finds such an attitude
wrong.
The third topic of this section is the discussions on ta'līl. The
approaches of the ulama are divided into three as those who accept
ta'līl, those who do not, and those who conditionally accept, and the
ideas of Cuveynī, Ghazzālī, Rāzī and Āmidī, who are the broadest
explanation on the subject, are discussed.
In the conclusion part of the thesis, a general evaluation was made
about the results obtained in the study.
Keywords: Tafsir, Maqasid, Interpretation, Controversy, Subjectivity,
Objectivity.