Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EZEL ERKAN
Danışman: Alp Can
Özet:
Bu çalışmada, insan göbek kordonu stromasında, mezenkimal stroma hücreleri (MSH) dışında, daha önce farklı organlarda tanımlanmış interstisiyel hücre türü olan telositlerin varlığı araştırılmıştır. Telositler, uzun ve ince uzantılarıyla, hücreler arası iletişim ve doku organizasyonunda rol oynadığı düşünülen hücrelerdir. Göbek kordonu stromasında bu hücrelerin varlığının saptanması, hem kök hücre nişinin daha iyi anlaşılmasına hem de yenileyici tıpta potansiyel hedeflerin tanımlanmasına olanak sağlayabilir. Bu bağlamda; telosit benzeri hücreler, daha önceki çalışmalarda tanımlanmış özgün moleküler belirteçler ve iyi tanımlanmış MSH belirteçleriyle karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Araştırmada, sağlıklı sezaryen doğumlardan elde edilen 16 göbek kordonu örneği kullanılmış; doku kesitleri rutin histolojik boyamaların yanı sıra, moleküler işaretlenerek süper çözünürlüklü konfokal mikroskobu, ince kesitler geçirimli elektron mikroskobu (TEM) ile incelenmiştir. Göbek kordonu örneklerinin hücre kültürleri yapılmış; akım sitometri deneyleri gerçekleştirilmiş, ayrıca hücreler moleküler işaretlenerek süper çözünürlüklü konfokal mikroskobunda ve taramalı elektron mikroskobunda (SEM) incelenmiştir. Rutin histolojik incelemeler sonucu elde edilen bulgular; ince ve uzun sitoplazmalı telosit benzeri hücrelerin özellikle yüzeyel intervasküler stromada (İVS) ceplerin etrafında ve perivasküler stromada (PVS) yoğunlaştığını göstermiştir. İnce kesitler TEM’de incelendiğinde yoğun kollajen sentezleyen daha geniş ve küçük sitoplazmalı stroma hücrelerinin yanı sıra çok ince ve uzun sitoplazmalı telosit benzeri hücreler izlenmiştir. Hücre kültürü işlemleri sonrasında iki farklı hücre popülasyonunun büyüme dinamiklerinin de birbirlerinden farklı olduğu ve özellikle SEM’de yapılan gözlemlerle hücrelerin birbirleriyle ve kendi aralarında temas edebildiği bulunmuştur. İnce uzantılı telosit benzeri hücreleri floresan ile aktive edilmiş hücre ayrıştırma (FACS) yöntemi ile ayrıştırarak alt kültürlerini yapmak amacıyla literatürde telosit belirteçleri olarak yer alan CD34, PDGFR-α ve c-Kit işaretlemeleri akım sitometri deneylerinde tek ve ikili olarak kullanılmış; fakat anlamlı sayıda pozitif hücre elde edilememiştir. Göbek kordonu kesitlerinin ve kültür hücrelerinin süper çözünürlüklü konfokal mikroskobu gözlemlerinde ise hücreler güçlü vimentin ve F-aktin pozitif izlenirken farklı yoğunluklarda α-SMA (α-düz kas aktini), α-aktinin ve sitokeratin pozitif izlenmiştir. MSH belirteçleri hem daha geniş ve küçük sitoplazmalı hem de ince ve uzun sitoplazmalı telosit benzeri hücrelerde pozitif bulunmuştur. Telosit hücre belirteçlerinden CD34 göbek kordonu kesitlerinde oldukça zayıf pozitiflik gösterirken kültür hücrelerinde negatif bulunmuştur. PDGFR-α (Trombosit Kaynaklı Büyüme Faktörü Reseptörü-α) kesitlerde özellikle yüzeyel İVS’deki ceplerin etrafındaki ince ve uzun sitoplazmalı telosit benzeri hücrelerde ve kültürdeki ince ve uzun sitoplazmalı hücrelerin de uzantılarında pozitif izlenirken; c-Kit ise hücre zarı ve sitoplazmada noktasal pozitif izlenmiştir. Son olarak caveolin-1 daha geniş ve küçük sitoplazmalı stroma hücrelerinde ve ince ve uzun sitoplazmalı telosit benzeri hücrelerde farklı yoğunluklarda ifadeye sahip bulunmuştur ve pozitifliğinin de Golgi aygıtı ve endoplazma retikulumu (ER) ilişkili olduğu izlenmiştir. Ayrıca sonuçlar qRT-PCR ile doğrulanmıştır. Elde edilen bulgular, insan göbek kordonu stromasında telosit benzeri hücrelerin ilk kez tanımlanmasıyla literatüre bir katkı sunmakta ve kök hücre mikronişinin hücre çeşitliliğine ışık tutmaktayız. Aynı zamanda, MSH’ne eşlik eden yeni bir hücre tipinin varlığı, mikroçevrenin potansiyel biyolojik rollerini yeniden değerlendirme gerekliliğini gündeme getirmektedir.