Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FATMA DEMİRAY
Danışman: Dilek Peçenek
Özet:Bu tez, sözcüksel erişim sürecinde ikidillilerin dil seçim konumunu araştırmaktadır. Özellikle, birinci dil, ikinci dildeki yetkinlik düzeyi, ikinci dil edinim başlangıç yaşı ve çokdillilik gibi faktörlerin söylem üretiminde dil seçimini etkileyip etkilemediğini incelemektedir. Bu faktörler ışığında, ikidillilerin dilleri arasındaki rekabeti inceleyerek ikidillilerin sahip oldukları iki veya daha fazla dili nasıl kontrol ettiklerini araştırmayı amaçlamaktadır. Bu tez çalışması, iki dil seçim modelini önermektedir. Bunlar, Engelleyici Kontrol Modeli (Green, 1998) ve Kavram Seçim Modelidir (La Heij, 2005). Bu iki model temelinde katılımcılara uygulanan deneyler sözcük çeviri görevi ve rakam adlandırma görevi deneyleridir. İlk deneyde, katılımcılardan kendilerine D2'de verilen hedef sözcükleri D1'e çevirmeleri istenmiştir. Her bir hedef sözcük, kendisiyle anlamsal olarak ilişkili ya da ilişkisiz resim ya da sözcük çeldiricisiyle birlikte sunulmuştur. Sonuç olarak, tüm katılımcılar, hedef sözcükler kendisiyle anlamsal olarak ilişkili ya da ilişkisiz sözcük çeldiricileriyle sunulduğunda resim çeldiricileriyle sunulduğundan daha hızlı D1'e çevirmişlerdir. Diğer taraftan, katılımcılar hedef sözcükleri kendisiyle anlamsal olarak ilişkisiz olan sözcük çeldiricileriyle sunulduğunda, anlamsal olarak ilişkili sözcük çeldiricisiyle sunulduğundan daha hızlı D1'e çevirmişlerdir. Son olarak, katılımcılar hedef sözcükleri kendisiyle anlamsal olarak ilişkili resim çeldiricileriyle sunulduğunda, anlamsal olarak ilişkisiz resim çeldiricisiyle sunulduğundan daha hızlı D1'e çevirmişlerdir. Dil değişimi deneysel çalışması özelliğinde olan ikinci deneyde katılımcılardan kendilerine gösterilen rakamları arka plan rengine bağlı olarak D1 (İtalyanca ya da Türkçe) ya da D2'de (İngilizce) adlandırmaları istenmiştir. Sonuç olarak, bu dil değişimi görevinde, daha az baskın olan dilden daha baskın olan dile geçerken karşılaşılan bakışımsız değişim yükü, daha baskın olan dilden daha az baskın olan dile geçerken karşılaşılan bakışımsız değişim yükünden daha fazladır. Sonuçlar, D1 ve D2 edinim başlangıç yaşı faktörlerinin sözcüksel erişim sürecindeki diller arası rekabeti ve dil seçim konumunu etkilemediğini göstermektedir. Diğer taraftan, ikinci dildeki yetkinlik düzeyi ve çokdillilik faktörünün dil seçim konumunu etkilediğini göstermektedir. İlk deneyde, yüksek D2 yetkinlik düzeyine sahip katılımcılar KSM'yi desteklerken, düşük D2 yetkinlik düzeyine sahip katılımcılar EKM'yi desteklemektedir. Bunun yanında, ikinci deneyde, çokdilli katılımcılar EKM'yi desteklerken, ikidilli katılımcılar KSM'yi desteklemektedir. Sonuç olarak, araştırmacı dil seçimi ve diller arası rekabetin D2 yetkinlik düzeyi ve çokdillilik gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterdiğini ve bunların sözcüksel erişim sürecinde dil seçim konumunu etkileyici faktörler olduğunu belirtmektedir.AbstractThis dissertation investigates the locus of language selection in bilingual lexical access. In particular, this study explores whether the factors such as first languages (L1), second language (L2) proficiency, age of acquisition and multilingualism determine language selection in speech production. In the light of these factors, it analyzes the competition between languages of bilinguals and aims to foster how bilinguals control their two or more language systems. It proposes two language selection models. These are Inhibitory Control Model (Green, 1998) and Concept Selection Model (La Heij, 2005). The experiments on the basis of these two models which have been applied to the participants are word translation task and number naming performance in a language-switching task. In experiment 1, the participants were asked to perform a translation task from their L2 to L1. Each target was accompanied by a distractor item in the form of a picture or a word which was related or unrelated to the target word semantically. As a result, all participants translated target words faster when they are accompanied with semantically related or unrelated word distracters than picture distracters. On the other hand, they translated target words faster when they are accompanied with unrelated word distracters than related word distracters. Finally, they translated target words faster when they are accompanied with related picture distracters than unrelated picture distracters. Experiment 2 which is an experimental study of language switching, the participants were asked to perform a switching task with the numbers (from 0 to 9) in their first language (Turkish or Italian) and second language (English) according to the background color of the digits. As a result, the language switching cost was larger when switching from less dominant language (L2) to the more dominant language (L1) than vice versa. The results have shown that the factors such as L1 and age of acquisition do not affect the locus of language selection and competition during lexical access. On the other hand, proficiency in L2 and multilingualism factors affect the locus of language selection. While more proficient learners provide support for CSM, less proficient learners provide support for ICM for the first experiment. Besides, multilingual speakers provide support for ICM bilingual speakers who do not know any other language provide support for CSM for the second experiment. Finally, the researcher proposes that language selection and competition differ according to the some basic factors such as proficiency and multilingualism and these are the determining factor in the locus of language selection during lexical access.