Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2008
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEHMET KILIÇ
Danışman: ARİFE SEMA GÜN
Özet:Türkiye'de, tarım arazilerinin amaç dışı kullanımının önlenmesine ilişkin ilk hukuki düzenlemeler 1982 Anayasası döneminde kabul edilen yönetmeliklerle başlamıştır. 2005 yılında kabul edilen 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Yasası tarım arazilerinin korunması ve amaç dışı kullanımının önlenmesi konusunda o güne kadar Türk hukukunda bulunmayan farklı düzenlemeler getirmiştir. Yasanın amaç dışı arazi kullanımının kontrol ve denetimini sağlayacak bir kurumsal yapı öngörmemesi, amaç dışı arazi kullanımına ilişkin ilke ve esasları belirlemek amacıyla öngörülen tüzük ve yönetmeliklerin siyasi kararsızlıklar nedeniyle henüz uygulamaya aktarılamaması bu konudaki beklentileri karşılayamaması sonucunu doğurmuştur. Arazilerin amaç dışı kullanımının özel bir türünü oluşturan, toprak sanayi işletmeleri tarafından hammadde gereksinimi için kullanılması olgusunun sosyo-ekonomik durumunu belirlemek amacıyla Çorum ili merkez ilçesine bağlı köylerde anket yapılmıştır. Araştırma bulgularına göre; inşaat malzemeleri kullanım tercihleri nedeniyle kiremit ve tuğlaya olan talebin artması, tarım arazilerinin hammadde gereksinimi için kullanılmasına neden olmaktadır. Arazi maliklerinin daha fazla gelir elde etme düşüncesi tarım arazilerinin hammadde gereksinimi için fabrikalara verilmesinde doğrudan etkili olmaktadır. Maliklerinin eğitim durumu, çiftçilik dışında yürüttüğü ikinci meslekler, tarım arazilerinin fabrikalara verilmesinin yarattığı olumsuz etkiler ve maliklerin çevreyle ilgili kavramlar konusundaki bilgi düzeyleri gibi nedenler amaç dışı arazi kullanımında belirgin bir etki yaratmamaktadır. Malikler, tek gelir kaynaklarını oluşturan arazilerini herhangi bir gelecek endişesi duymadan ve ortaya çıkabilecek olumsuz etkileri dikkate almadan daha fazla gelir sağlama düşüncesiyle fabrikalara vermektedirler. Sınır arazilerin toprağının toprak sanayi işletmelerince alınmaması, sınır arazi maliklerinin amaç dışı arazi kullanımının neden olduğu zararlar konusundaki bilgi düzeylerinden değil; bu arazilerin toprak sanayi işletmeleri tarafından alınmamasından kaynaklanmaktadır. Sınır arazi malikleri fabrikalar tarafından bir talep gelmesi durumunda arazilerini fabrikaya vermeye hazırdırlar. Fabrika yetkilileri ise hammadde gereksinimi için tarım arazisi toprağının kullanımının önemli zararlara yol açtığını kabul etmekte; ancak, fabrikaların Çorum ilinin sosyo-ekonomik hayatında üstlendiği rolleri dikkate alarak, bu zararların göz ardı edilebileceğini savunmaktadırlar. Ancak fabrikaların Çorum ili istihdamına katkısı %10 düzeyinde kaldığından bu tür gerekçelerle tarım arazilerinin amaç dışı kullanımının haklı gösterilmesini kabul etmek olanaksızdır. Bu nedenle arazi kullanım planlamasına ilişkin teknik altyapı oluşturulmalı, tarım arazilerinin korunması konusunda kabul edilen hukuki düzenlemeler ulusal politikalarla desteklenmeli ve bu konuda her türlü yetki ve sorumluluğu üstlenecek siyasi kararlılığa sahip kurumsal bir yapı zaman kaybetmeksizin oluşturulmalıdır. Aynı biçimde, çevre dostu inşaat malzemeleri kullanımının yaygınlaştırılarak kiremit ve tuğla tüketimine olan talebin azaltılması ve bu fabrikaların hammadde gereksinimlerini tarım arazileri dışındaki alternatif alanlarından sağlamalarına olanak sağlayacak önlemlerin alınması gerekmektedir.Abstract First legal arrangements in Turkey on preventing use of agricultural lands out of purpose were started by regulations adopted in 1982 Constitutional Law period. Law No. 5403 on Soil Conservation and Land Use adopted in 2005 had brought different regulations on protecting agricultural lands and preventing their use out of purpose, which had not ever included in Turkish legislation. Failure of this law to provision a institutional structure to ensure control and inspection of land use out of purpose and inability to implement of codes and regulations for determining principles and basis in relation with use of land out of purpose had led to deficiencies for fulfilling expectations. In order to determine socio-economic status relating to case of land use by agricultural industry enterprises for raw material requirement, which forms a private type of out-of-purpose land use, a survey study was conducted at villages affiliated to Central District of Çorum Province. According to results of this research, increase in demand to tile and brick due to construction material preferences caused use of agricultural lands for raw material requirement. Tendency of land possessors to obtain more revenue has direct effect on offering agricultural lands to factories for raw material requirement. Factors such as educational status of land possessors, their secondary profession other than farming and negative outcomes of offering agricultural lands to factories as well as knowledge level of land possessors on environmental issues have significant effect on use of lands out of purpose. Land possessors may offer their lands, which form only income source, to factories for gaining more income without any concern on future of those lands and possible negative outcomes. Lack of use of border lands by agricultural industry enterprises does not arise from knowledge level of border land’s possessor on damages caused by use of land out of purpose, but it is resulted from that agricultural industry enterprises do not prefer to use border lands. If any request is received from factories, possessors of border lands are ready to offer their lands to factories. Authorities of Factory recognize significant damages caused by use of agricultural land for raw material requirement, but considering role of factories in terms of socio-economic life of Çorum province, they advocate that those damages can be ignored. However, as contribution of those factories to employment figures of Çorum province remains as low as 10 %, it is not possible to recognize that use of agricultural lands out of purpose is justified. Accordingly, a technical infrastructure should be established for planning use of land, legal regulations adopted on conserving agricultural land should be supported by national policies and an institutional structure should be established without delay that has political commitment to undertake all authorizations and responsibilities. Similarly, new measures are required to be taken which will decrease demand to tile and brick by spreading environment-friendly construction materials and will enable factories to fulfill raw material requirements from alternative fields other than agricultural lands.