Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SAMET BURAK TAYLAN
Eş Danışman: HATİCE BAKKALOĞLU, MERAL ÇİLEM ÖKCÜN AKÇAMUŞ
Özet:Bu araştırmada, otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan ve tipik gelişen (TG) çocukların kendiliğinden taklit, yapılandırılmış taklit ve niyeti anlama düzeyleri arasındaki farklılıklar ile OSB olan çocuklarda niyeti anlama düzeyleri, taklit ve bozukluğun derecesi arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, yaşları 28-55 ay arasında olan 20 OSB olan ve 18-27 ay arasında olan 20 TG çocuktan oluşmaktadır. Çalışma grubu, amaçsal örnekleme yoluyla oluşturulmuştur. Araştırmada çalışma grubunun belirlenmesi aşamasında ailelerle demografik bilgi formu ve Erken Gelişim Evreleri Envanteri (EGE) doldurulmuş, çocukların nesne devamlılığı becerileri geliştirilen işlemlerle değerlendirilmiş ve OSB olan çocukların tanılarının doğrulanması amacıyla doğrudan gözlem yoluyla Çocukluk Otizmini Değerlendirme Ölçeği (ÇODÖ) kullanılmıştır. Çalışma grubunda yer alan çocukların seçiminin ardından, araştırma verilerinin toplanmasında çocukların kendiliğinden taklit becerilerinin değerlendirilmesi için Yapılandırılmamış Taklit Değerlendirme İşlemleri, yapılandırılmış taklit becerilerinin değerlendirilmesi için Yapılandırılmış Taklit İşlemleri kullanılmıştır. Niyeti anlama düzeylerinin belirlenmesi için ise bir kısmı alanyazında konuyla ilgili çalışmalardan alınan, bir kısmı da araştırmacı tarafından geliştirilen toplam 12 işlem uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen tüm veriler bilgisayar ortamında SPSS 24 programında analiz edilmiştir. Araştırmada öncelikle çalışma grubunda yer alan OSB olan ve TG çocukların EGE'nin Problem Çözme alt ölçeği sonuçlarına göre belirlenmiş olan sözel olmayan bilişsel yeterlilikleri bakımından eş düzeyde olma durumları Bağımsız Örneklemler t Testi ile incelenmiş, gruplar arasında sözel olmayan bilişsel yeterlilikleri bakımından anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Ardından araştırma sorularına yönelik analizler gerçekleştirilmiştir. İlk araştırma sorusu doğrultusunda OSB olan ve TG çocukların kendiliğinden ve yapılandırılmış taklit puanları, Bağımsız Örneklemler t Testi kullanılarak karşılaştırılmıştır. İkinci araştırma sorusu doğrultusunda OSB olan ve TG çocukların niyeti anlama düzeyleri, yine Bağımsız Örneklemler t Testi kullanılarak karşılaştırılmıştır. Üçüncü ve son araştırma sorusu doğrultusunda ise OSB olan çocuklarda niyeti anlama işlemlerinden elde edilen puanlar, taklit işlemlerinden elde edilen puanlar ve ÇODÖ ile belirlenen bozukluğun derecesi arasındaki ikili ilişkiler Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı ile incelenmiştir. Araştırma verilerinin analizleri sonucunda, OSB olan çocukların hem nesneli eylemlerin hem de jestlerin kendiliğinden taklidinde TG çocuklara kıyasla sınırlılıklar yaşadıkları, ancak yapılandırılmış taklit puanlarının farklılaşmadığı bulunmuştur. Aynı zamanda, OSB olan ve TG çocukların taklit gerektirmeyen işlemlerde ve tek eylemden oluşan taklide dayalı işlemlerde niyeti anlama düzeylerinin farklılaşmadığı, buna karşın sonuçla ilişkili ve ilişkisiz olmak üzere iki eylemden oluşan taklide dayalı işlemlerde niyeti anlama düzeylerinin farklılaştığı, TG çocukların bu işlemlerden OSB olan çocuklara kıyasla daha yüksek puanlar aldıkları görülmüştür. Bunun yanında, niyeti anlamanın değerlendirildiği tüm işlemlerden alınan toplam puanları karşılaştırıldığında yine TG çocukların daha yüksek puanlara sahip oldukları görülmüştür. Son araştırma sorusuna yönelik analiz sonuçlarında ise OSB olan çocuklarda kendiliğinden ve yapılandırılmış taklit puanları arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu, niyeti anlama düzeyleri ile kendiliğinden ve yapılandırılmış taklit puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmadığı, taklit gerektirmeyen veya taklide dayalı olan niyeti anlama işlemleri puanları ile bozukluğun derecesi arasında anlamlı bir ilişki bulunmazken niyeti anlamanın değerlendirildiği tüm işlemlerden elde edilen puanlar ile bozukluğun derecesi arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu görülmüştür. In this study, it was aimed to investigate the differences between spontaneous imitation, elicited imitation and understanding intention in actions of children with autism spectrum disorder (ASD) and typically developing (TD) children; and to determine the relations between understanding intention in actions, imitation skills and autism severity of children with ASD. The study group consisted of 20 children with ASD aged between 28-55 months and 20 TD children aged between 18-27 months. Study group was formed by purposeful sampling method. During the selection of children, demographic information form and the Early Development Stages Inventory (EDSI) were filled by parents of children, object permanence skills of the children were evaluated with with the procedures developed for this study, and Turkish form of Childhood Autism Rating Scale (CARS) was used by direct observation to confirm the diagnosis of children with ASD. After the selection of the children in the study group, Unstructured Imitation Assessment (UIA) used to assess children's spontaneous imitation skills, Imitation Battery used to assess children's elicited imitation skills, and the 12 procedures for assessment of understanding intention in actions, of which some were taken from relevant studies in the literature and some were develeoped by the researcher for this study, were used to assess children's understanding intention in actions. All data obtained in this research were analyzed with SPSS 24 program. Firstly, non-verbal cognitive abilities of children with ASD and TD children according to the results of EDSI's Problem Solving subscale were investigated by Independent Samples t Test, and it was found that the groups have similiar non-verbal cognitive skills. After that, analyses to answer the questions of research were conducted. In line with the first question, spontaneous and elicited imitation scores of children with ASD and TD children were compared by using Independent Samples t Test. For the second question, the levels of understanding intention of children with ASD and TD children were compared by using Independent Samples t Test. Within the scope of the third and last question, the relations between the scores of understanding intentions in actions, imitation, and autism severity were determined by using Pearson Correlation Coefficient. Results of analyses showed that children with ASD have limitations in both spontaneous imitation of actions with objects and gestures compared to TD children, but there is no difference between elicited imitation scores of children with ASD and TD children. There was no difference between groups on the levels of understanding intention in actions that do not require imitation and actions that consist one action which requires imitation. In contrast, the levels of understanding intention in actions of children with ASD and TD children were different in the procedures consisting of two actions, one relevant and the other irrelevant, and analyses showed that compared to TD children, children with ASD have limitations in this area. In addition to these, when comparing the total scores of understanding intention in actions, analyses showed that children with ASD were again found to have limitation compared to TD children. It was seen that in the results of analyses for the last question of the research, there was a positive and meaningful relation between spontaneous and elicited imitation scores of children with ASD. In addition, there were no meaningful relations between understanding intention in actions and neither spontaneous imitation nor elicited imitation. Finally, there were no meaningful relations between autism severity and scores of procedures which do not require imitation and require imitation; but there was a meaningful negative relation between autism severity and the total scores of understanding intention in actions.