Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2012
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NİHAN DEMİRKASIMOĞLU
Danışman: İNAYET AYDIN
Özet:ÖZET: Bu araştırmada, Ankara ilinde kamu ve özel ilköğretim okullarındagörev yapan sınıf öğretmenlerinin psikolojik sözleşme algıları ile iş çevresineuyum düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın genel amacıçerçevesinde, öğretmenlerin işlemsel, ilişkisel, dengeli ve geçişsel sözleşmetürlerindeki psikolojik sözleşme algıları ve iş çevresinin öğretmen-okul,öğretmen-iş, öğretmen-yönetici ve öğretmen-meslektaş alt boyutlarındakiuyum düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada ayrıca iş çevresineuyum düzeylerinin psikolojik sözleşme türlerini yordayıp yordamadığısınanmıştır.Araştırma, tarama modellerinden tekil tarama ve ilişkisel taramamodelleri ile desenlenmiştir. Araştırmanın hedef evreni Ankara ilinde dokuzmerkez ilçede, 546 kamu okulunda görevli 10273 sınıf öğretmeninden ve 58özel okulda görevli 868 sınıf öğretmeninden oluşmaktadır. Örneklemseçiminde tabakalı örnekleme tekniği kullanılmıştır. Kamu okul öğretmenleri375, özel okul öğretmenleri ise 201 katılımcı ile örneklemde temsil edilmiştir.Kamu ve özel okullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin psikolojiksözleşme algılarının belirlenmesinde, Rousseau (2000) tarafından geliştirilmişolan Psikolojik Sözleşme Envanteri Türkçe’ ye uyarlanmıştır. Öğretmenlerin işçevrelerine uyum düzeylerinin belirlenmesinde ise araştırmacı tarafındangeliştirilen öğretmen-okul, öğretmen-iş, öğretmen-yönetici ve öğretmenmeslektaşuyumu boyutlarında “Öğretmenlerin İş Çevrelerine Uyum Ölçeği”kullanılmıştır.Araştırma verilerinin analizinde Sosyal Bilimler İçin İstatistik PaketProgramı 18.00 kullanılmıştır. Veri analizinde yüzde, frekans, aritmetikortalama ve standart sapma gibi betimsel istatistik teknikleri kullanılmıştır.Katılımcıların, cinsiyet ve okul türü değişkenlerine göre görüşlerininkarşılaştırılmasında t-testi, kıdem ve öğrenim durumu değişkenlerine göregörüşleri arasında anlamlı fark olup olmadığının belirlenmesinde KruskalWallis H testi, iş çevresine uyumun psikolojik sözleşme algısını yordamadüzeyini belirlemek için ise regresyon analizi gibi anlam çıkarıcı istatistiktekniklerinden yararlanılmıştır. Anlamlılık testlerinde α=.05 anlamlılık düzeyiesas alınmıştır.Araştırmada ulaşılan sonuçlara göre, kamu ve özel okul öğretmenleri,okul ile ilişkilerinde en çok ilişkisel, ikinci sırada dengeli, üçüncü sıradageçişsel ve son sırada işlemsel sözleşme türünde psikolojik sözleşme algısınasahiptir. Bu sözleşme türlerinin değerlendirilmesi ile varılan sonuçlara göreöğretmenlerin büyük çoğunluğu okulları ile olumlu bir psikolojik sözleşmegeliştirmişlerdir.Öğretmenler iş çevreleri ile genel olarak “yüksek düzeyde” uyumgöstermektedir. Katılımcılar sırasıyla en çok “iş” leri, “meslektaş” ları “yönetici”leri ve “okul” ları ile uyum göstermektedir. Öğretmenlerin “okul” ları ile uyumdüzeyleri arttıkça işlemsel sözleşme algısı azalmaktadır. Öğretmenlerin “iş”leri ve “yönetici” leri ile uyum düzeyleri arttıkça ilişkisel sözleşme algısı, “okul”ve “yöneticileri” ile uyumları arttıkça dengeli sözleşme algısı artmaktadır. Sonolarak, öğretmenlerin meslektaşları ile uyum düzeyleri arttıkça, geçişselsözleşme algıları azalmaktadır. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak, özelliklemesleğe yeni başlayan öğretmenlerin sosyalleştirilmesine yönelik iş çevresinitanıtıcı programlar düzenlenmesi ve onların yeterliklerine uygun görevlerverilmesi önerilebilir.ABSTRACT:In this study, it is aimed to determine the psychological contractperceptions and person-environment fit levels of public and private elementaryschool teachers in Ankara. Within the purpose of this study, psychologicalcontract types of teachers in terms of transactional, relational, balanced andtransitional contracts and their person-environment fit levels in the dimensionsof teacher-school, teacher-job, teacher-supervisor and teacher-colleague fitwere analyzed. Furthermore, the person-environment fit levels of teacherswere tested whether it predicts the psychological contract types of teachers.This study is designed with the single and correlational survey models.Target population of this research consists of 10273 public classroomteachers and 868 private school classroom teachers working in the area ofMetropolitan Municipality of Ankara. Stratified sampling is used for statisticaldata collection. Public school teachers were represented by 375 participantsand private school teachers were represented by 201 participants in thesampling. While determining teachers’ psychological contract perceptions,“Psychological Contract Inventory” developed by Rousseau (2000) wasadapted to Turkish teachers. For the purpose of determining the personenvironmentfit levels of teachers, “Teachers’ Person-Environment Fit” scaleincluding the dimensions of teacher-school, teacher-job, teacher-supervisorand teacher-colleague fit developed by the researcher was used.When analysing the data, the Statistical Package for Social Sciences18.00 was used. Data analysis was made by means of the descriptivestatistical techniques such as percentage, frequency, arithmetical mean andstandard deviation. In order to find out whether school teachers’ psychologicalcontract perceptions and person-environment fit levels significantly different interms of their gender and school type, t-test was used. Kruskal Wallis H testwas used in order to find out whether school teachers’ psychological contractperceptions and person-environment fit levels significantly different in terms ofseniority and education level. Lastly, regression analysis technique was usedin order to determine the predictivity level of the teacher-environment fit onpsychological contract types. As a cut of significance level, .05 was used.The results of this study indicate that public and private school teachershave relational psychological contract most and it is consecutively followed bybalanced, transitional and transactional contracts. When types of contracts areassessed, it has been found that most of the teachers have developed apositive psychological contract.Teachers have a high level of person-environment fit. Participants fitwith their “job” most and consecutively “colleagues”, “supervisors” and“schools” follow. The results indicate that transactional psychological contractdecreases as the teacher-school fit increases and relational psychologicalcontract increases as teacher-job fit and teacher-supervisor fit increases.Besides this, balanced contract perception increases as “teacher-school” and“teacher-supervisor” fit increases. Finally, as teachers fit with their colleaguesincrease, their transitional contract incresases. Based on the researchfindings, designing socialization programs especially for the new comerreachers and appropriate job assignments compatible with their competencieswould be suggested.