Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SERHAT CENGİZ
Danışman: DİCLE OĞUZ
Özet:Kentsel sistemlerin dinamik yapısını açıklayan çalışmalarda, kentin biyofiziksel ve insani süreçler tarafından şekillenen ve aynı zamanda bu süreçleri şekillendirerek yeniden üreten karmaşık doğasının anlaşılmasının zor ancak bu sistemin ekolojik, ekonomik ve toplumsal parametreleri etkileme durumu nedeniyle zorunlu ve önemli bir süreç olduğundan bahsedilmektedir. Bu önemden hareketle bu tez çalışması; Ankara kenti ve yakın çevresini içine alan (2023 Nazım İmar Plan sınırı) bir çerçevede Ankara'da geçmişten günümüze yaşanan kentsel genişleme, sosyo-ekonomik ve ekolojik süreçler arasında farklı mekânsal ölçeklerde gerçekleşen karşılıklı etkileşimin ortaya konulmasını ve 1984 -2038 yılları arasındaki dönem için kentin mekânsal genişlemesinin peyzaj deseni üzerinde yaratacağı olası etkilerin simüle edilmesini amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda farklı veri kaynaklarından elde edilen mekânsal ve istatistiki veriler bu tez çalışmasına özgü olarak geliştirilen ve hâlihazırda kullanılagelen çeşitli uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri teknikleri işlenerek yüksek doğruluğa sahip çok zamanlı bir veri tabanı oluşturularak dinamik desen değişim analizleri ve modelleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Araştırmada desen değişim analizleri; çok zamanlı arazi kullanım haritaları üzerinden peyzaj metrikleri ve bu tez çalışmasına özgü olarak geliştirilen Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımlarına uyumlu olarak kullanılabilen kentsel yayılma metrik modülü ile ölçülerek gerçekleştirilmiştir. Araştırma doğrultusunda elde edilen veri setleri Lojistik regresyon, Hücresel Otomasyon, Markov ve Çok Katmanlı Yapay Sinir Ağları gibi birbirinden farklı modelleme tekniklerini entegre olarak kullanan hibrit bir peyzaj desen değişim modeli üzerinden modellenerek Ankara'nın arazi kullanım değişimi 2020 yılından başlayarak 2 yıl aralıklarla 2038 yılına kadar çeşitli doğruluk analizleri ile test edilerek (ROC, mcfadden, skill measurement) yüksek doğrulukla simüle edilmiştir. Sonuç olarak, çeşitli mekânsal veri setlerini farklı analiz ve modelleme tekniklerini bir arada kullanarak yorumlama gücüne sahip araştırma kapsamında ortaya konulan yöntem aracılığıyla, kentsel desen değişiminin peyzaj deseni nasıl, ne kadar, ne zaman ve ne yönde etkilendiği ve gelecekte nasıl, ne kadar, ne zaman ve ne yönde etkileneceği Ankara kenti üzerinden açıklanmıştır. Araştırma bulgularına göre Ankara'daki kentsel genişleme süreci çoğunlukla tarım alanları, seyrek vejetasyon alanları ve ıslak alan vejetasyon sistemleri gibi doğal ve üretken peyzajlarda desen değişimine neden olmakta ve bu peyzajların şekil, alan ve komşuluk özelliklerini değiştirerek peyzaj fonksiyonlarının bozulmasına neden olduğu ve gelecekte bu etkinin daha da yoğunlaşarak peyzajların tamamen yok olacağı tespit edilmiştir. Benzer şekilde kent yerleşiminin konumu ve genişleme yönü hem değerli tarım havzalarının yok olmasına hem de bu havzalardaki su sistemlerini etkileyerek bu sistemlerin günümüze kadar geçen süre içerisinde ısıl koridor işlevlerinin bozulmasına ve gelecekte de bu işlevlerin yok olmasına neden olacağı ortaya konulmuştur. Ayrıca kentin gelişim sürecini yönlendirmek için hazırlanmış planların ki sonuncusu 2023 Ankara Nazım İmar Planı (Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı hem araştırma ölçeğine uygun olmadığı hem de planlama hiyerarşisine uygun üretilmediğinden dolayı) kentsel genişlemenin üretici ve doğal peyzajlar üzerinde yarattığı baskıyı azaltması bir yana daha da artırdığı ve benzer şekilde kentsel saçaklanmanın artmasını neden olarak kentsel hizmetlerin kent sakinleri arasında homojen dağılmaması ve toplumsal tabakalaşmanın artması gibi bir takım ekolojik ve toplumsal sorunun oluşmasına neden olduğu tespit edilmiştir.