Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: YÜKSEL GÖZTEPE
Danışman: MUSTAFA AŞKAR
Özet:Abdulkerûm Kuşeyrû, tasavvufun önemli problemlerinden biri olan hâl vemakâmların çözümüne yönelik ilk girişimde bulunan sûfidir. Onun, alanındaotoriter birisi olması ve hâl ve makâmlar konusunun Tasavvuf İlmi'nin önemli biryönünü teşkil etmesi bizi, bu konuya yönelik bir çalışma yapmaya yöneltti.Tezimiz, bir giriş, üç bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Çalışmahazırlanırken, başta Kuşeyrû'nin kendi eserleri olmak üzere ulaşılabilen bütünmalzemeden faydalanılmış, hâl ve makâm kavramları, bunların çeşitlerihakkındaki görüşleri ve tasavvufû anlayışı hakkında özlü bir bilgi verilmeye gayretedilmiştir.Girişte, kaynakların kısa bir değerlendirilmesinden sonra Kuşeyrû'ninyaşadığı devir, -daha ziyade Kuşeyrû merkeze alınarak- Horasan ve Nişâbur'dakisiyasû, dinû ve tasavvufû ortam hakkında ayrıntılı bir bilgi verilmeye çalışılmıştır.Birinci bölümde Kuşeyrû'nin hayatı, nesebi, tahsili, hocaları, çocukları,silsilesi, seyahatleri ve eserleri gibi hususlar konu edilmiştir.İkinci bölüm, Kuşeyrû'nin hâller hakkındaki tasavvufû anlayışına tahsisedilmiştir. Burada, önce genel kavramlar, sonra hazırlayıcı/öncü ve irfanû hâller,daha sonra da vicdânû hâller ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Hâller ayrıntılıolarak ele alınırken, önce kavramlarla ilgili genel değerlendirmeler verilmiş, dahasonra müellifimizin konu ile ilgili görüşleri, yaşadığı dönemde ve sonrasında gelenbazı mutasavvıfların fikirleri ile karşılaştırmalı olarak verilmeye çalışılmıştır.Üçüncü bölümde, Kuşeyrû'nin makâmlar hakkındaki görüşleriincelenmiştir. Makâmlar ayrıntılı olarak incelenirken, hâllerde olduğu gibi, öncegenel değerlendirmeler yapılmış, daha sonra Kuşeyrû'nin konu ile ilgili görüşleri,yaşadığı dönemde ve sonrasında gelen bazı mutasavvıfların fikirleri ilekarşılaştırmalı olarak değerlendirilmeye gayret edilmiştir. Bu çerçevede öncetemel makâmlar, daha sonra bidâyet makâmları, nihâyet makâmları ve son olarakyardımcı makâmlar ayrı başlıklar altında ele alınmıştır.Sonuç kısmında ise Abdulkerim Kuşeyrû'nin hâl ve makâmlarla ilgilitasavvufû anlayışının genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Ekler kısmında da,Kuşeyrû'nin yazma eserlerinden örnekler sunulmuştur. AbstractAbdul K. Al-Qushayri is the one particular Sufi who has made the firstinitiative to solve the ?khal (state of being) and maqam (office)? question which isone of the important issues of tasawwuf. It is the fact that he is an authority in hisfield, and that the topic of khals and maqams constitutes a significant aspect of theSufi Wisdom, that has driven us to conduct a study hereabout.This thesis consists of one introduction, three parts, and one conclusion. Inpreparing this work, all accessible materials, and especially own works ofQushayri were used; and conveying of concise information on the concepts of khaland maqam, his opinions on the types hereof, and his understanding of tasawwuf.The introduction part briefly dwells on the resources, after which anattempt is made to provide detailed information, particularly circling aroundQushayri, about the political, religious and sufi environment in Horasan andNishabur in Qushayri?s period.The first part is about Qushayri?s life, his genealogy, educational life,instructors, offspring, chain, travels and works.The second part is reserved for Abdul K. Al-Qushayri?s understanding oftasawwuf about the khals. In this part, first general concepts and thenpreparatory/preliminary khals and irfani khals, and then the vicdani khals arediscussed under individual headings. In discussing the khals one by one, generalconceptual considerations are presented first, which are in turn followed by theopinions of the author on the given topic presented in comparison to those of someof the Sufis who lived in and after his time.In the third part, Al-Qushayri?s views on the maqams are studied. Instudying the maqams one by one, general conceptual considerations were providedfirst, similar to the khals, and then an attempt was made to recite relevant opinionsof Qushayri in comparison to those of some of the Sufis who lived in and after histime. In this context, first the basic maqams are discussed individually, which arefollowed by the maqams of bidayet, the maqams of nihayet and finally theauxiliary maqams.The Conclusion part presents a general evaluation of Abdul K. Al-Qushayri?s sufi understanding of hals and maqams. In the Annexes, examples ofQushayri?s manuscripts are provided.