Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2007
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ahmet Müfit ENGİZ
Danışman: AHMET ÖZÇELİK
Özet:Bu araştırmada, Nevşehir ilinde sertifikalı tohumluk patates üreten çiftçilerle sözleşmeli üretim yaptıran firmalara doldurulan anketlerden elde edilen verilerin yanı sıra, yemeklik, sanayi ve tohumluk patatese ait Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Türkiye İstatistik Kurumu, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı ve Avrupa Birliği kayıtlarından sağlanan veriler kullanılmıştır. Araştırma bölgesinde sözleşmeli olarak tohumluk patates üretimi yapan tarım işletmelerinin ekonomik analizinin yapılması ve patates tohumluğu üretiminin işletmeye katkılarının saptanması, tohumluk patates üretiminin fonksiyonel analizinin yapılması ile Türkiye'de patates tohumluğu üretiminin ekonomik yönden değerlendirilmesi, çalışmanın amaçlarını oluşturmaktadır. Çalışmada tam sayım yapılarak 72 işletme ve 8 firmadan anket yoluyla veri toplanmıştır. İşletmeler, tohumluk patates üretim alanlarına göre 3 gruba ayrılmıştır. İncelenen işletmelerde çiftlik sermayesi ile işletme sermayesi unsurları itibariyle ayrı ayrı hesaplanmıştır. Nevşehir ilinde, tohumluk, yemeklik ve sanayi patatesi üretiminin ekonometrik analizi, Cobb- Douglas üretim fonksiyonu kullanılarak yapılmıştır. Elde edilen veriler ışığında patates tohumluğunda sözleşmeli üretim modelinin işletme ekonomisi üzerine yaptığı olumlu ve/veya olumsuz etkiler araştırılmıştır. Daha sonra, ülkesel düzeyde geleceğe yönelik senaryolar tasarlanarak Türkiye'nin tohumluk patates üretim ve tedarikinde karşılaşacağı sorunlar ve çözüm önerileri tartışılmıştır. İncelenen işletmeler arazi genişliklerine göre genellikle küçük ölçek işletme büyüklüğündedir. İşletmeler ortalaması olarak 192,50 dekar olan işletme arazisinin % 52,44'ü mülk, % 46,95'i kira ile tutulan arazidir. Kiracılık yörede yaygın bir uygulama şeklidir. İşletmeler ortalamasında işletme arazisinin % 96,44'ünü tarla arazisi oluşturmaktadır. Tarla arazisinin % 48,95'i sulanabilmektedir. İşletmelerde kullanılan toplam işgücünün % 62,06'sını aile işgücü teşkil etmektedir. İşletmeler ortalamasında toplam aktif sermaye 294755,48 YTL'dir. Bu sermayenin % 56,73'ünü çiftlik sermayesi, % 43,27'sini işletme sermayesi oluşturmaktadır. İşletmeler ortalamasında 149079,64 YTL olan gayrisafi üretim değerinin % 97,14'ü bitkisel, % 2,86'sı ise hayvansal üretim değerine aittir. Bitkisel üretim değerinin % 59,68'i tohumluk ve % 34,07'si yemeklik-sanayilik üretim olmak üzere toplam % 93,75 ile en önemli kısmını patates ürünü teşkil etmektedir. Türkiye, 2004 yılı verilerine göre dünya patates üretiminin % 1,46'sını karşılarken, dünya patates ihracatındaki payı % 1,49, toplam ihracat gelirinden aldığı pay ise % 0,76 civarındadır. Üreticilerin % 77,78\\\'i yeterli sermayesinin bulunması durumunda bu modeli sürdürme eğiliminde değildir. Diğer taraftan, % 41,67'si sözleşmeli çiftçilikten beklediği faydayı sağladığına inanmaktadır. Ancak, üreticilerin % 27,08'i için en önemli sorun uygun fiyat saptanmaması olmakla birlikte, üçte ikisi sözleşmeli tarımdan elde ettikleri gelirden hoşnuttur. Araştırma verilerinden elde edilen Cobb-Douglas üretim fonksiyonuna göre, hem tohumluk hem de yemeklik ve sanayi patatesi üretiminde ekonomik optimumun sağlanması için işgücü, çeki gücü ve gübre kullanımının artırılması gerekmektedir. Tasarlanan senaryoların sonuçlarına göre, ülkemiz nüfusunun patates ihtiyacının sürdürülebilir bir şekilde karşılanabilmesi için anaç, elit ve orijinal kademede yerli tohumluk patates üretiminin geliştirilmesi gerekmektedir.