Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÜLŞAH BULUT
Danışman: PAŞA YAVUZARSLAN
Özet:Eldeki tez çalışmasında Tarihî Türkiye Türkçesinde, olmak yardımcı fiiliyle kurulmuş birleşik çekim yapılarının sahip olduğu işlevler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Türkçede olmak yardımcı fiiliyle kurulan birleşik çekimlerin birer form olarak ele alınıp incelenmesinin gerekliliği tartışılmıştır.olmak yardımcı fiili, Eski Türkçe döneminden bu yana sıklıkla kullanılan, gramerleşmeye uğramış, cümlede ana fiile bağlanarak birleşik çekimli fiil yapıları oluşturan bir birimdir. Cümlede semantik, morfolojik ve sözdizimsel işlevlere sahip olan olmak yardımcı fiilinin, diğer yardımcı fiillerden ayrılan özellikleri ve işlevleri vardır. olmak yardımcı fiili, birleşik çekim yapısında anlamını kaybetmemiştir. Cümlede hal değişimleri yaratır. Ayrıca morfolojik yapının bir araya gelmesine izin vermediği işaretleyicileri bir araya getirir. olmak yardımcı fiili, birleşik çekimli yapı içerisinde farklı zaman, görünüş ve kip işaretleyicilerini alarak olayın zaman düzlemini, bakış açısını ve sahip olduğu tutumu dinleyiciye aktarır. Basit çekim yapılarında görülmeyen göreceli zamanları ifade eder, farklı dilbilgisel anlamlar yaratır. Çalışmamızda olmak yardımcı fiilnin sahip olduğu işlevler, zaman, görünüş ve kiplik teorileri ekseninde ele alınmıştır. Zamanı üç boyutlu ele alan bir çalışma yapan Reichenbach (1945)’ın zaman teorisinden, Türkçede görünüş kategorisini inceleyen Johanson (1971, 2004)’un görünüş teorisinden faydalanılmıştır. Kiplik konusunda ise Palmer (2001)’in dünyada yaygın kabul gören kiplik tasnifinden faydalanılmıştur. Tarihî Türkiye Türkçesine ait 7 metin taranmış, olmak yardımcı fiiliyle oluşturulan 32 birleşik çekim yapısı tespit edilmiştir. Bu yapıların işlevleri, tek tek ortaya konmuştur. olmak yardımcı fiilli birleşik çekim yapılarının, işlevleri228belirlenirken bağlam esas alınmış, aynı bağlamın farklı zaman, görünüş veya kiplik anlamlar sunabileceği gözlemlenmiştir.AbstractIn this thesis work, functions that have compound inflection structures established by auxiliary verb olmak in Historical Turkey Turkish have been tried to be presented. The necessity of analyzing the compound inflections established by olmak auxiliary verb as a form has been discussed.The auxiliary verb olmak is a unit that has often been used since Old Turkic term, exposed to grammatical case and it constitutes compound inflectional verb structures by connecting to main verb. It has some functions in sentence as semantic, morphologic and syntax and this auxiliary verb has functions and features distinguishing it from the other auxiliary verbs. The auxiliary verb olmak has not lost its meaning in compound inflection structure. It creates case differences in the sentence. olmak auxiliary verb transfers time level of event, perspective and attitude in compound inflectional structure by taking different tense, aspect and mode to listeners. It articulates relative times that is not seen in simple inflection structures and creats different grammatical meanings. In our study, the functions that olmak auxiliary verb has have been discussed around tense, aspect and modality theories. In this study, Reichenbach’s time theory which takes time as stereo and Johanson’s aspect theory in which he studied aspect category in Turkish has been made use of. In the matter of time theory, Palmer’s modality theory classification which is accepted all around the world has been made use of. 7 historical texts belonging to Historical Turkey Turkish and 32 compound inflection structures with constituted olmak auxiliary verb have been determined. These structure functions have been determined one by one. When determining the compound inflection structure’s functions of olmak auxiliary verb the context has been considered and it has been230observed that the same context can submit different tense, aspect or modality meanings.