İslamiyet öncesi Türk destanlarının tarihi açıdan değerlendirilmesi

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2006

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: GÜLŞEN İNCİ YILMAZ

Danışman: SAADETTİN YAĞMUR GÖMEÇ

Özet:

Bu çalışmamızda, destan ve Türk destanları hakkında bilgi verdik ve destanlarımızın önemi üzerinde durduk. İslamiyet sonrası döneme ait olan Manas ve Dede Korkut Destanlarını da çalışmamıza ekledik ve İslamiyet öncesi Türk destanları ile birlikte değerlendirdik. Destanlarımızda yer alan tarihi gerçekleri ve destanlarda geçen olayların yada kişilerin tarihteki gerçek olay ve kişilerle olan benzerlikleri ortaya koymaya çalıştık. Destanlarımızı incelemeden önce Hunlar, Kök Türkler, Uygurlar, Oğuzlar, Kimekler ve Kırgızlar hakkında genel bilgi verdik. Destan kahramanı Oğuz Kagan’ın tarihte hangi gerçek şahsiyet olabileceğine baktığımızda, genel görüşlerin Mo-tun yönünde olduğunu ve Oğuz Destanı’nın da sadece Hun dönemine dahil edilemeyeceğini gördük. Hun dönemine dahil olduğunu kesin olarak bildiğimiz Attila Destanı’na da yer verdikten sonra, Kök Türklerin Ergenekun Destanı’nın Kök Türk tarihiyle benzeştiğini gördük ve “Ergenekun” adının anlamı konusundaki farklı görüşlere de yer verdik. Uygurların Göç Destanı’na baktığımızda, bu destanın da tarihle örtüştüğünü, Uygurların kurttan türediklerine dair anlatılan efsanenin ise Tölöslere ait olduğunu gördük.Destan kahramanı Alp Er Tonga’nın tarihteki gerçek kişiliği hakkındaki farklı görüşlere yer verdikten sonra, onun aslında Kök Türklerden Tonga Tigin olabileceğine şahit olduk. Alp Er Tonga gibi Saka dönemine ait olduğu sanılan Şu Destanı’nın da aslında bir Türgiş Destanı olduğunu gördük. Kimeklere ait Kimeklerin Yurt Tutuş Destanı’na baktıktan sonra İslamiyet öncesinin izlerini taşıyan Manas Destanı’nda tarihi Kırgız-Kalmuk savaşlarının izlerine rastladık. Dede Korkut Destanların da ise Oğuzların yaşayışlarına dair izlerin yanı sıra Oğuzların Kıpçaklarla ve Peçeneklerle savaşlarının ve Akkoyunluların Doğu Anadolu akınlarının izlerini de görebildik.