Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÖZGE ÖZKOÇ
Danışman: MELEK MELAHAT FIRAT
Özet:Bu tez, Mısır‟ın 19. yüzyıldaki özerkleşme sürecini ve Osmanlı İmparatorluğu‟nun taşra örgütlenmesi içerisinde dönemsel olarak değişen statüsünü, İstanbul ve Kahire merkezli iki benzer modernleşme deneyimi ile merkez-çevre ilişkileri bağlamında ele almaktadır. Osmanlı İmparatorluğu‟nun 19. Yüzyılda merkezileşmeye çalıştığı bir dönemde, İmparatorluk iktidarının diğer Arap eyaletlerinden farklı olarak Mısır‟a tam anlamıyla nüfuz edemeyişinin temel nedeninin, Mısır‟da görece erken bir tarihte başlatılan modernleşme hamlesi olduğu iddia edilmektedir. Hem İmparatorluk başkentine coğrafi uzaklığı, hem de Osmanlı modernleşmesinin mikro alandaki benzerinin Mısır‟da ortaya çıkması, eyaletin Osmanlı iktidarının sınırında yer almasına yol açmıştır. Mısır‟ın Osmanlı İmparatorluğu‟nun idari taksimatı içerisinde değişen konumuna ilişkin üç temel kırılma noktası tespit edilmiştir. 1841 yılında Mısır‟a eyalet-i mümtaze statüsünün verilmesiyle, Mısır‟ın Osmanlı idari sistemi içerisindeki yeri önemli bir değişim geçirmiş, 1867‟de “Hıdiviyet-i Mısır”ın kurulmasıyla içişlerinde özerklik elde edilmiş, 1882‟deki İngiliz işgalinin ardından ise Osmanlı İmparatorluğu‟na bağlı hıdivlik kurumunun korunarak “örtülü İngiliz himayesi” nin oluşturulduğu melez bir yönetim yapısı ortaya çıkmıştır. Mısır, 19. Yüzyıldaki özerkleşme deneyimine rağmen, Osmanlı emperyal sınırları içerisindeki varlığını devam ettirmiştir. Geleneksel Osmanlı ve Mısır eyaleti tarih yazımının birbirilerini ötekileştiren anlayışlarının aksine, bu tezde 19. yüzyıl Mısır tarihinin bizatihi “Osmanlı dünyası” içerisinde şekillendiği iddia edilmektedir.AbstractThis present thesis discusses Egypt‟s changing status within the Ottomanprovincial system in the 19th century by focusing on two similar modernisationexperiences that were centred in Ġstanbul and Cairo within the context of centerperipheryrelations. In this context, it is argued that the early push for modernizationin Egypt could be seen as the main reason for the non-influence of Ottomancentralization efforts in Egypt in the 19th century which was not the case for otherArab provinces. Combined with its geographical distance from the imperial capital,the emergence of an early quasi-Ottoman modernisation made it possible for Egyptto stay at the edge of the Ottoman power.In the present thesis, three milestones are identified in the changing status ofEgypt within the Ottoman provincial system. First, Egypt‟s status within the OttomanEmpire underwent a tremendous change in 1841 by gaining “privileged province”(eyalet-i mümtaze) status. Second, Egypt attained autonomy in domestic affairs in1867 with the foundation of “the Khedivate of Egypt” (Hıdiviyet-i Mısır). Third,after the British occupation in 1882, a hybrid governing structure emerged in Egypt,in which the Khedival system was maintained but a “veiled protectorate” wasestablished at the same time. Despite its autonomy throughout the 19th century,Egypt remained within the Ottoman imperial borders. In contrast to the mutual“othering” approaches of the traditional Ottoman and Egyptian historiography, thisthesis argues that the history of Egypt in the 19th century was shaped within the“Ottoman world”.