Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ganızhamal KUSHENOVA
Danışman: İLHAN ERDEM
Özet:Cengiz Han ordusunun Türkistan ve Maveraünnehir bölgesine girmesi, Moğol Devleti için Avrupa ve İç Asya devletlerine yol açmıştır. Cengiz oğlu Ögedey'in saltanatı sırasında devletin dış siyasetinde kararlaştırılan bütün seferler başarılı olmuştur. Doğu Avrupa seferi, sonraki Altın Orda Devleti sınırlarını belirlemiştir. Devlet kanunu olarak, Cengiz Han'ın çıkarttığı Moğol gelenek -göreneklerini, örf ve adetlerini, kararlarını ihtiva eden hukuk kitabı Yasa-name uygulanmıştır. İç siyasetinde ise bazı çelişkiler ortaya çıkmıştır; devlet yönetiminde baş vezir Yeh-lü Çu-tsai'ın yetkisi ve etkisinin fazla olması devletin ileri gelenleri arasında ayrı siyasî gruplar oluşturmasına neden olmuştur. Ayrıca posta veya yam teşkilâtı başarılı sonuca ulaşamamıştır. Düzensiz vergilerin alınmasından da halkın durumu ağırlaşmıştır. Buhara'daki halk isyanı ise bunun bir göstergesidir. Ögedey'in tahta oturması, ulus teşkilâtlarını fiilen ortaya çıkarmıştır. Bunlar, Ögedey'in tayin ettiği memurlar tarafından yönetilmiştir. Devletin yönetim teşkilatları ve ordu düzeni eski Türk geleneğini tekrarlamış ve eski Türk kültürünün canlanmasına sebep olmuştur. Moğol Devletin'nin kültürel, ekonomik ve siyasî temelinde Uygurlar başta olmak üzere Türkler büyük ölçüde emek vermiştir. Türk sivil idarecileri Mahmut ve Mesud Yalavaçlar, Moğol Devleti'nde büyük önem kazanmıştır. Ayrıca ordunun da büyük kısmını Türkler oluşturmuştur. Türkistan ve Maveraünnehir'e yerleşmeye başlayan Moğollar, Türkleşme sürecine girmiştir. Genellikle Uygur, Türk, Çinli, daha sonra İranlı sivil memurlar tarafından yönetilen bu uluslar, daha sonraki dönemlerde ortaya çıkacak ayrı Türk-Moğol devletlerinin zeminini oluşturmuştur. Moğol döneminde Türkistan'ın Çin ile ticarî ilişkileri gelişmiş ve altın, alış veriş ölçüsü olarak kullanılmaya başlamıştır. Ayrıca daha sonraki dönemlerde kopçur vergisi de altın (dinar) ile alınmıştır. Ticarete önem veren Moğollar, Türkistan ve Maveraünnehir'de şehirlerin tekrar gelişmesini sağlamış, bazı şehirlerde imar faaliyetleri yürütülmüştür. Fakat Moğol istilâsı sırasında Türk ülkesinin göz kamaştırıcı birer kültür merkezi haline gelen şehirlerin çoğu tahrip edilmiş ve dönemin kültürel faaliyetleri bunun yanında çok önemsiz kalmıştır. Dolayısı ile Moğol Devleti'nin bu kadar geniş Türk ülkelerinde başarılı olmaları, devletin Türk kültürü üzerinde kurulmasındandır.