Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitimde Psikolojik Hizmetler, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Abazer Cheraghi
Danışman: Metin Pişkin
Özet:
Bu araştırmanın temel amacı, İran ve Türkiye’deki
lise öğrencilerini akran zorbalığına uğrama ve akranlarına zorbalık yapma
düzeyleri bakımından karşılaştırmaktır. Araştırmada bu genel amaç doğrultusunda
İran ve Türkiye’deki zorba ve kurban öğrenciler cinsiyet, lise türü ve sınıf
düzeyi bakımından incelenmiştir.
Araştırma
grubunu 2008–2009 eğitim öğretim yılında İran’ın Zencan ilindeki dört lise ile
Ankara’daki dört liseye devam eden öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırma
kapsamına alınan Türkiye’deki öğrenciler ağırlıklı olarak kız ve erkek
öğrencilerin okuduğu liselerden seçilmiştir. İran’da ağırlıklı olarak kız ve erkek öğrencilerin
okuduğu liselerden seçilmiştir.
Bu araştırmada Türkiye ve İran’daki
öğrencilerin akran zorbalığına uğrama ve akranlarına zorbalık yapma düzeylerini
belirlemek amacıyla Türk öğrenciler için Pişkin ve Ayas (2006) tarafından
geliştirilen “Zorba-Kurban Belirleme
Ölçeği Ergen Formu”, İranlı öğrenciler
için ise bu ölçeğin araştırmacı tarafından Farsçaya uyarlanmış formu
kullanılmıştır. Ancak ölçeğin cinsel zorbalık
boyutunun İran’da uygulaması mümkün olmadığından bu boyut her iki ölçekten de çıkartılmıştır.
Sonuç olarak araştırma verileri İran’da 428 meslek lisesi ile 446 genel lise
öğrencisi olmak üzere toplam 874 öğrenciden; Türkiye’de ise 440 meslek lisesi
öğrencisi ile 419 genel lise öğrencisi olmak üzere toplam 859 öğrenciden
toplanmıştır.
İranlı
ve Türk lise öğrencileri mağduriyet bakımından karşılaştırıldığında, bulgular,
Türk erkeklerinin İranlı erkeklerden; İranlı kızların ise Türk kızlarından daha
fazla mağdur olduklarını göstermektedir. İranlı ve Türk öğrenciler zorbalık
bakımından karşılaştırıldıklarında ise, Türk erkeklerinin İranlı erkeklerden,
Türk kızlarının ise İranlı kızlardan daha fazla zorbalık yaptıklarını
göstermektedir. Bu bulgular -İranlı kızların Türk kızlarından daha fazla
mağduriyeti hariç-, Türk öğrencilerin İranlı öğrencilerden genel olarak daha
fazla zorba ve daha fazla kurban olduklarını göstermektedir.
Ayrıca
cinsiyet farkına bakıldığında, hem İran’da hem de Türkiye’de erkeklerin
kızlardan hem daha fazla mağdur hem de daha fazla zorba oldukları
görülmektedir.
Lise
türü bakımından elde edilen bulgulara gelince, İran ve Türk öğrenciler birlikte
ele alındıklarında, zorbalık yapma bakımından genel lise ve meslek lisesi
öğrencileri arasında bir fark olmadığı, ancak meslek lisesi öğrencilerinin
genel liselerden daha fazla mağdur oldukları görülmektedir. Mağdur olma ve
zorbalık yapma değişkenleri her iki ülkede ayrı ayrı analiz edildiğinde ise
farklı bir durum ortaya çıkmaktadır. İran’da meslek liselerinin genel
liselerden, Türkiye’de ise genel liselerin meslek liselerinden hem daha fazla
zorba hem de daha fazla mağdur oldukları görülmektedir.
Son
olarak, araştırma bulguları, İran’da lise 10. sınıfların, Türkiye’de ise lise
9. sınıfların diğer sınıflardan hem daha mağdur hem de daha zorba olduklarını
göstermektedir.
Anahtar
Kelimeler: Zorbalık, akran zorbalığı, zorba, kurban,
kültürler arası karşılaştırma, cinsiyet, lise türü, sınıf düzeyi.