Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2005
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ahmet ACIDUMAN
Danışman: BERNA ARDA
Özet:İbn-i Sînâ, Ebu'l-Kasım E'z-Zehrâvî, Şerefeddin Sabuncuoğlu ve Tokatlı Mustafa Efendi'nin Esefleri Işığında 11. ve 18. Yüzyıllar Atasında Nöroşirurji Ebu'l Kasım ez-Zehrâvî, Ibn Sînâ, Şerefeddin Sabuncuoğlu ve Tokatlı Mustafa efendi'nin eserleri olan, sırasıyla, Kitâbü't-Tasrif, el-Kânûn fi't-Ttbb, Cerrâhiyyetü'l-Hâniyye ve Tahbi^ü'I-Mâtbûn'da. bulunan nöroşirurji ile ilgili uygulamaları saptayıp, bunları Türkçe'ye kazandırarak incelemek ve elde edilen bulguları, et-Tasrifve Cerrâhiyyetü'l-Hâniyye'yi kendi aralarında ve yine Kânun ile Tabbı^ü'I-Matbûn'u da kendi aralarında karşılaştırmak; elde edilecek bulgular ışığında bu yazarlarımızın ve eserlerinin tıbbın tarihsel gelişimi içindeki yerlerini belirlemeye çalışmak tezimizin amacı olarak belirlenmiştir. Yukarıda adı geçen eserlerde yapılmış incelemeler için aşağıdaki kaynaklar kullanılmıştır: Ibn Sînâ, Kânun der Tıbb, 3. ve 4. ciltler, (Farsça), Tahran: Soroush Press, 1997. Abulcasis On Surgery and Instruments, (ingilizce) (çev: Spink ve Lewis), 1973 Şerefeddin Sabuncuoğlu, Cerrâhiyyetü'l-Hâniyye (Hazırlayan: liter Uzel), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992. İbn Sînâ, Tahbi^ü'l MatMn, (Çeviren: Tokatlı Mustafa Efendi) Süleymaniye El Yazmaları Kütüphanesi: Hamidiye 1015. Kânun'un ilgili bölümlerinin tercümesi Dt. Şehriyar Şems tarafından yapılmış olup, et-Tasrifva ilgili bölümleri ingilizce'den Türkçe'ye çevrilmiştir. Cerrahiyyetü'l- Hâniyye'nm ilgili bölümlerinin günümüz Türkçe'sine transkripsiyonu Prof. Dr. liter Uzel tarafından yapılmış olduğundan, Osmanlıca olan bu bölümler günümüz Türkçe'sine çevrilmiş olup, Tahbîrçü'l-Mathûn ise Arap harfli Osmanlıca metin olduğundan, önce günümüz Türkçe'sine transkripsiyonu yapılmış ve sonra da çevirisi yapılarak ilgili konular incelenmişlerdir. Bu incelemelerden elde edilen bulgular, yukarıda belirlendiği gibi, birbirleriyle ilgili eserler arasında karşılaştırılmıştır. Sonra da hem XI. yüzyıl öncesi, hem de XVIII. yüzyıla kadar olan diğer yazarların eserleri ve uygulamaları ile karşılaştırılarak, yazarlarımızın ve eserlerinin tıbbın tarihsel gelişim çizgisindeki yerleri belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, Zehrâvî ve Ibn Sina'nın eserleri asıl eserlerdir. Sabuncuoğlu ve Tokatlı zaman zaman kendi açıklamalarım sunsalar da, incelemesini yaptığımız nöroşirurji ile ilgili konularda verdikleri eserler, asıl eserlerin birer tercümesi olarak nitelendirilmiştir. Tıp tarihi içerisinde ise Zehrâvî ve İbn Sînâ oldukça ayrıcalıklı bir yerde durmalıdırlar. Nöroşirürji'ye önemli katkılarda bulundukları, kendilerinden önce gelen bilimsel birikimleri hem uygulayıp, hem de değerlendirerek kendi görüşleri ile birlikte eserlerine aldıkları ve kendilerinden sonra gelen hekim ve cerrahlara, tezimizin konusu olan diğer iki yazarımız da içinde olmak üzere, aktardıkları görülmüştür. Özellikle Kânun'un konumuzla ilgili olan 3. ve 4. Ciltlerinin Türkçe tercümeleri olmadığından ve Tabbi^ü'I-Matbun'un Kânun'un bir XVIII. yüzyıl Osmanlıca-Türkçe çeviri olması ve kullanılan alfabe nedeniyle pek çok kişi için okunabilir olmamasından dolayı, Türkçe'ye kazandırılmaları ve böylece araştırıcılar için ulaşılabilir primer kaynak olarak sunulmaları tezin "özgün"lüğü konusunda önemlidir. Tez, içeriği ve sunduklarıyla başlangıçta belirlenen amacına ulaşabilmiş görünmektedirAbstractNeurosurgery Between the 11th and 18th Centuries in the Light of Works of Avicenna, Abulcasis, Sheref al-Din Sabuncuoglu and Moustapha of Tokat In this dissertation our objectives are to determine the parts on neurosurgery in Abulcasis' Surgery, Avicenna's Canon of Medicine, Sheref al-Din Sabuncuoglu's Imperial Surgery and Moustapha of Tokat's Translation of Canon, to translate them to Turkish and to analyze them by comparing the results amongst both Surgery and Imperial Surgery and Canon and Translation of Canon. We will try to clarify these authors and their works effects on the historical evolution of medicine according to our findings. Following sources have been used for this analysis: Avicenna, Canon of Medicine, 3rd and 4th volumes, (translator: Sharafkandi, A.) Persian]. Tehran: Soroush Press, 1997. Albucasis, On Surgery and Instruments, A Definitive Edition of the Arabic with English Translation and Commentary, London: The Wellcome Institute of the History of Medicine, 1973. Sheref al-Din Sabuncuoglu, Imperial Surgery (transcribed by Uzel, I.), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi, 1992. Avicenna, Canon of Medicine (translator: Moustapha of Tokat) [Ottoman Turkish, istanbul: Süleymaniye Manuscript Library: Hamidiye 1015. Related sections of Canon of Medicine have been translated to Turkish from Persian by Dt. Sahriyar Sems and translations of Surgery has been done by author from English. Since Prof. Dr. liter Uzel has been transcribed related parts of Imperial Surgery to contemporary Turkish alphabet, these sections have been translated to modern Turkish from XV' century Ottoman Turkish, using his work. And finally, Ottoman Turkish translation of Canon, which had been written in Turkish by Arabic alphabet in XVIIIth century, firstly related sections of this work have been transcribed to contemporary Turkish alphabet and then translated into modern Turkish. Results of this study were studied as mentioned above. The author compared these works with the works and practices of other pre XIth century authors and also the other works available up to XVIIIth century. This comparison aims to evaluate the effects of above mentioned authors and their works on the historical evolution of medicine. According to our results, the works of Avicenna and Abulcasis are authentic whereas the works of Sabuncuoglu and Moustapha of Tokat were described as the translations of other main works; though these authors sometimes presented their own explanations and experiences in their books. Avicenna and Abulcasis should hold a privileged place in the history of medicine. It has been found out that they have made significant contributions to neurosurgery, either practicing the scientific accumulations coming through ages, or evaluating and putting them in their works with their own ideas, and transferring them to the physicians and surgeons, including the ones who are the other subjects of our thesis. Since the absence of the 3rd and 4th volumes of Canon in contemporary Turkish and the XVIII century Turkish translation of Canon written in Arabic alphabet, these works are illegible for the majority; one of the contributions of this dissertation is translating these works into Turkish and making them accessible to other researchers. The thesis, with its contents and presentations, has seemed to reach its aims.