İbn Teymiyye’de akıl-nakil ilişkisi (Der’u Tearuzi’l-Akl ve’n-Naklı Bağlamında)


Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2009

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Burhaneddin KIYICI

Danışman: İLHAMİ GÜLER

Özet:

İbn Teymiyye, onüçüncü asırda yaşayan en önemli İslam alimidir. İbn Teymiyye, çok iyi bilinen bir Hanbelî ailede, bugün Türkiye’nin Suriye sınırına yakın bir yerde bulunan Harran’da 661/1263 yılında doğdu. Moğol istilası sebebiyle İbn Teymiyye’nin ailesi, o zamanlar Mısır Memlukları tarafından yönetilen Şam’a 1268 yılında göç etti. O 728/1328 de Şam’da öldü O’nun yaşadığı dönemde İslam Dünyası hem dış saldırılar hem de iç çekişmelerden dolayı acı çekmekteydi. Haçlılar henüz tamamıyla çıkarılmamıştı ve Moğollarda 656/1258 yılında Bağdad’ı ele geçirdiklerinde Doğu İslam İmparatorluğunu tamamıyla yok etmişlerdi. Memluklar ise Mısırda henüz bir güç haline gelmişlerdi ve Suriye üzerinde ki hakimiyetlerini sağlamlaştırmaya çalışıyordu. Bu dönemde İslam medeniyeti de çok ciddi şekilde zarar görmüştü. Hanbelî fıkıh okulunda ve ehl-i hadisin arasında aldığı eğitimle İbn Teymiyye, bu mezhebin en iyi bilinen temsilcisi konumuna geldi. O sadece Hanbeli bir fakih değil, aynı zamanda felsefecileri, sufîleri ve özellikle de Aristo mantığından etkilendikleri için Eş’arileri çok şiddetli şekilde tenkit eden Selefi bir âlimdir. O’nun kanaatine göre sarih akıl ile sahih naklin arasında bir çelişki bulunması imkânsızdır. Eğer bir çelişki varsa ya sarih aklın prensiplerinde bir yanlışlık olmalıdır ya da sahih naklin intikalinde bir problem vardır. Ahmed b Hanbel’in kurduğu mezhebin bir mensubu olarak İbn Teymiyye, İslâmı’ın orijinal temelleri olan Kur’an ve Sünnete dönüş için çalışmıştır. İbn Teymiyye, İslam’ın ilk üç neslinin(Selefin) İslamî hayat için en iyi model olduklarına inanmaktaydı. Selefin amelleri Kur’an’la beraber Müslüman hayatına özde şaşmaz bir rehberlik oluşturmaktadır. Onların yolundan her hangi bir ayrılma ise bidat olarak görülmekte ve yasaklanmaktadır.