Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ALİ MURAT KESER
Danışman: AHMET EMRE YAPRAK
Özet:Bu çalışma ile İç Anadolu endemikleri olan Kalidium wagenitzii, Muscari adilii ve Verbascum gypsicola türlerinin sürdürülebilir şekilde korunabilmesi amacıyla popülasyon dinamikleri ve sahip oldukları genetik çeşitlilik araştırılmıştır. Türlerin popülasyon dinamikleri IUCN (2012) Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri temelinde değerlendirilirken, tür ve popülasyon seviyelerindeki gen çeşitlilikleri ise PZR-ISSR tekniği kullanılarak belirlenmiştir. Türlerin ekolojik tercihlerini değerlendirebilmek için lokalitelerden alınan toprak örneklerinin fiziksel ve kimyasal analizleri yaptırılmıştır. Aynı zamanda türlerin bulunduğu istasyonların iklimsel verileri de incelenmiştir. K. wagenitzii türünün birbirine yakın dört alt popülasyondan oluşan Eskil (5087 birey) popülasyonunun Gölyazı (1371 birey) popülasyonuna göre daha geniş bir alana yayıldığı tespit edilmiştir. Eskil popülasyonunu oluşturan alt popülasyonlardan üç küçük alt popülasyonun (A, B, C) büyük alt popülasyona göre daha az heterozigotluğa sahip olduğu ve daha düşük genetik çeşitlilik gösterdiği tespit edilmiştir. Bu durum alt popülasyonların genetik darboğaza girdiğini göstermektedir. Bu nedenle izolasyonu arttırması muhtemel habitat kaybı ve habitat bozulmasına neden olabilecek etkilerden kaçınılmalıdır. M. adilii türünün Hırkatepe (200 birey), Çoban Ahmet Çeşmesi (119 birey) ve Nallıhan (5795 birey) olmak üzere üç alt popülasyona sahip olduğu ortaya konmuştur. Yüksek beklenen heterezigotluk ve genetik çeşitlilik gösterdikleri tespit edilen Hırkatepe ve Çoban Ahmet Çeşmesi popülasyonlarının çok yakın bir zamanda ağaçlandırma ve yol yapımı nedenleri ile hızlı bir şekilde küçülmesinden dolayı bu popülasyonlar için birey sayısını arttırıcı önlemler alınmalıdır. V. gypsicola türünün Solta boğazı (1535 birey), Kösebükü (700 birey), Beypazarı (335 birey), Yeşilköy (185 birey) olamak üzere dört alt popülasyondan oluştuğu ortaya konmuştur. Bu alt popülasyonlardan Beypazarı ve Yeşilköy alt popülasyonlarının en yüksek genetik çeşitlilik ve beklenen heterezigotluk değerlerine sahip oldukları bulunmuştur, muhtemelen tarla açımı ve aşırı otlatma baskısı nedeniyle bu popülasyonların hızlı bir şekilde küçüldüğü düşünülmektedir. Bu alt popülasyonlarda birey sayılarının az olması nedeniyle genetik darboğaza girme riski oluşturmaktadır, bu yüzden bu popülasyonlar için birey sayısını arttırıcı önlemler alınmalıdır. In this study, the population dynamics and genetic diversity of three Central Anatolian endemic species, Kalidium wagenitzii, Muscari adilii and Verbascum gypsicola were studied for sustainable conservation purposes. Population dynamics of the species were evaluated according to IUCN Red List Criteria and Categories (2012), and for the evaluation of genetic diversity at species and population level PCR-ISSR technique was used. Physical and chemical analysis of soil samples, taken from the distribution areas of each species, provide information about ecological preferences of the species. Climatic condition of the distribution areas of each species were also evaluated. K. wagenitzii has two main populations. It was determined that Eskil populations (5087 individuals), is composed of four subpopulations, has larger distribution area than Gölyazı population (1371 individuals). It was detected that larger subpopulation (D) has lower heterozygosity and genetic diversity than three small subpopulations (A,B,C) of Eskil population. Lower heterozygosity and genetic diversity indicates that these small subpopulations may get in to genetic bottleneck. For this reason, all the activities result in habitat loss and destruction, that lead isolation should be avoided. It was determined that M. adilii has three populations; Hırkatepe (200 individuals), Çoban Ahmet Çeşmesi (119 individuals) and Nallıhan (5795 individuals). Hırkatepe and Çoban Ahmet Çeşmesi populations are under the threat of road construction and forestation, in these two populations high expected heterozygosity and genetic diversity was determined so there should be precautions to avoid loss of population sizes. Solta Pass (335 individuals), Kösebükü (700 individuals), Beypazarı (335 individuals) and Yeşilköy (185 individuals) comprise the four determined populations of V. gypsicola. It was determined that Beypazarı and Yeşilköy populations have highest expected heterozygosity and genetic diversity. These two populations are getting smaller in size because of expansion of agriculture areas and overgrazing which increase the risk of genetic bottleneck, so there should be some conservation activities done to increase the number of individuals of these populations.