Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ERHAN KARAKUŞ
Danışman: ERDOĞAN TEKİN
Özet:Anadolu plakasının güneydoğusunda bulunan Adana Havzasının çökel dolgusunu oluşturan birimler farklı ortamlarda çökelmiş Neojen yaşlı kayaçlardan oluşmuşlardır. Temel kayaçları üzerinde uyumsuz olarak yer alan Neojen yaşlı havza dolgusu sırasıyla; alüvyon yelpazesi, sığ deniz, resif, derin deniz, akarsu ve tekrar sığ denizel ortamlarda çökelmiş, kırıntılı-karbonatlı ve evaporitik kayaçlardan kuruludur. Bu kayaç toplulukları aynı zamanda Adana Havzası’nın jeolojik gelişimi boyunca görülen ve bağıl deniz düzeyi değişimlerine bağlı olarak gerçekleşmiş olan transgresif-regresif dönemleri de yansıtırlar.Bu çalışmanın konusunu oluşturan evaporitler ise tüm Akdeniz havzalarında Geç Miyosen’de meydana gelmiş olan Messiniyen Tuzluluk Krizi’nin etkileri sonucunda Adana Havzası’nda çökelmişlerdir. Havzada yüzeylenen evaporitik kayaçlar sedimantolojik gözlemler, petrografik ve jeokimyasal yöntemler kullanılarak irdelenmiştir. Çalışma alanında yapılan arazi gözlemlerin sonucunda havzada, masiv jips fasiyesi (F1), tabakalı mikro kristalen jips fasiyesi (F2), laminalı jips fasiyesi (F3), jipsarenit fasiyesi (F4a), nodüler jips fasiyesi (F5a), jips topları (F5b), bağırsağımsı jips fasiyesi (F6), tabakalı selenit fasiyesi (F7a), dev selenit kristal büyümeleri (palisade jipsler) (F7b), çimsi selenit fasiyesi (F7c), belirsiz katmanlanmalı selenit fasiyesi (F7d), rozet şekilli selenitler (F7e), diskoidal jips fasiyesi (F8), jips dayk ve silerli (F9), satin spar jips fasiyesi (F10) olmak üzere 10 adet ana fasiyes ve 7 adet alt fasiyes ayırt edilmiştir. İnceleme alanında ayırt edilmiş bu evaporit fasiyesleri, çamur düzlüğü-sabkha, sığ su ve derin su ortamlarını yansıtan depolanma ortamlarında çökelmişlerdir.Yapılan petrografik çalışmalarda havzadaki evaporitlerin porfiroblastik, alabastrin, balatino ve granoblastik dokulu evaporitler olduğu, XRD çalışmalarında ise havzadaki tek evaporit mineralinin jips olduğu belirlenmiştir.XRF analizlerinden elde edilen esas oksit verileri ise havzadaki tüm evaporitlerin aynı kimyasal şartlarda çökelmiş olduğunu ortaya çıkarmıştır. Yapılan iz element çalışmalarından elde edilen Sr değerlerinin diğer Akdeniz Havzalarında çökelmiş olan Messiniyen yaşlı jipsli çökellerin Sr içeriği ile uyumlu olduğu tespit edilmiştirAbstract The basin fill of the Adana Basin which is take place at the south-eastern part of the Anatolian Plateau is composed of the Neogene aged rocks which are deposited in the different environments. Neogene basin fill unconformably overlying basement rocks consists of siliciclastic, carbonaceous and evaporitic rocks which were deposited in alluvial fan, shallow marine, deep marine, fluvial and shallow marine environments respectively. These rock assemblages reflect the transgressive-regressive phases which occurred during the geological evolution of the Adana Basin with respect to relative sea level changes. The evaporates, which constitute the subject of this study, are precipitated in the Adana Basin as a result of Messinian Salinty Crisis that affect the all peri-Mediterranean basins. The evaporitic rocks, that out cropped in the Adana basin, are investigated by sedimentological observations, petrographic and geochemical methods. As a result of field observations, 10 lithofacies and 7 sub-lithofacies recognized in the study area. These are massive gypsum facies (F1), bedded microcrystalline gypsum facies (F2), laminated gypsum facies (F3), gypsarenite facies (F4a), nodular gypsum facies (F5a), gypsum balls (F5b), enterolithic gypsum facies (F6), bedded selenite facies (F7a), giant gypsum crystal growth (palisade gypsum) (F7b), grass-like selenite facies (F7c), crudely bedded selenite facies (F7d), gypsum rosettes (F7e), discoidal gypsum facies (F8), gypsum dikes-sills (F9), satin-spar gypsum facies (F10).Petrographic studies concluded that the evaporates cropped out in basin have porphyroblastic, alabastrine, balatino, granoblastic textures. XRD studies indicate that gypsum is the one and only evaporitic mineral of the study area.The major oxide data provided from the XRF analyses indicate, the all evaporates in the study area are precipitated under homogenous chemical conditions. The Sr element composition of the samples that taken from the study area are compatible with the Messinian gypsum deposits belong to the peri-Mediterranean basins.