Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SEDA YILMAZ ÇEBİ
Danışman: EMİNE OLHAN
Özet:Dünyada ekimine 1996 yılında 1,7 milyon hektarla başlanılan genetiği değiştirilmiş (GD) bitkilerin ekim alanı 2017 yılında yaklaşık 110 kat artarak, 189,8 milyon hektara ulaşmıştır. 24 ülkede yaklaşık 17 milyon çiftçi tarafından yetiştirilen bu ürünlerin ekonomik, sosyal, sağlık ve çevre üzerindeki olası etkileri ile ilgili tartışmalar gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde devam etmektedir. Türkiye'de bu ürünlerin ekimi yasak olmakla birlikte, halihazırda yem olarak ithalatı yapılmaktadır. Türkiye'nin de içerisinde bulunduğu 35 ülke yasal düzenlemelerine sosyoekonomik değerlendirme (SED)'yi dahil etmiştir. GD tarım ürünlerine ilişkin SED kriterleri henüz yeterli düzeyde belirlenememiş veya net değildir. Bu yüzden, GDO'ların toplum üzerinde gerçekleştirdiği ve gerçekleştirebileceği etkiler doğru ve bilimsel bir şekilde tahmin edilememektedir. Bununla birlikte, SED konusunda yasal mevzuatı olan birçok ülkenin uygulamada yeterli tecrübesinin olmadığı anlaşılmaktadır. Türkiye'de GD tarım ürünlerine ilişkin SED kriterlerinin net ve doğru bir şekilde belirlenmesi, bu ürünlerin ithalat kararlarının bilimsel bir temele dayandırılması açısından büyük önem arz etmektedir. Yetkili karar vericilerin, GDO'lar hakkında politika üretirken SED kriterlerini göz önünde bulundurmaları, GDO'ların muhtemel risklerini ölçmelerine yardımcı olacak ve gelecek kuşakların daha sağlıklı bir hayat sürmesine katkı sağlayacaktır. Bu çalışma ile; Türkiye koşulları dikkate alınarak, GD tarım ürünlerinin ithalat karar sürecinde yararlanılabilecek SED kriterlerinin ve bunların değerlendirilmesinde kullanılabilecek göstergelerin belirlenmesi ve bu kriterlerin paydaş görüşleri doğrultusunda geliştirilerek, varsayımsal olarak örnek bir ürün üzerinde uygulanması yoluyla bu alandaki faaliyetlerin desteklenmesi amaçlanmıştır. The cultivation area of genetically modified (GM) crops which started to be cultivated in the world in 1996 with 1.7 million hectares, reached to 189.8 million hectares in 2017, growing approximately 110 times of the starting size. The discussions on the possible economical, social, health and environmental impacts of these products, which are raised by approximately 17 million farmers in 24 countries, continue at both national and international levels. Although the cultivation of these products is prohibited in Turkey, it is currently being imported as feed. 35 countries have included the socio-economic assessment (SEA) in their legislation including Turkey. The SEA criteria for GM crops have not yet been adequately determined or clear. Therefore, the effects of GMOs on society cannot be estimated accurately and scientifically. However, it is understood that many countries with legal legislation regarding socio-economic assessment, do not have sufficient experience in practice. A clear and accurate determination of the SEA criteria related to GM crops for Turkey is of great importance in terms of taking the import decisions of these products on a scientific basis. Decision-makers taking into account the criteria of SEA when producing policies on GMOs, will help measure possible risks of GMOs and contribute to a healthier life for future generations. The aim of this study is; by taking into account the conditions of Turkey, to identify the criteria which can be used in the import decision process of GM crops and the indicators that can be used in their evaluation and to support the activities in this area by further developing these criteria on the basis of the opinions of the stakeholders and applying them on a hypothetical example.