Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2012
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MELTEM TEKEREK
Danışman: TEMUÇİN FAİK ERTAN
Özet:Atatürk ve arkadaşları tarafından 1923 yılında Cumhuriyet ilan edildiği zaman ekonomi tam bağımsız değildir. Cumhuriyetin ilanı ile beraber Türkiye İktisat Kongresi’nde alınan kararlar doğrultusunda ulusal ekonomiye geçiş politikaları izlenmiştir. Ülkede yaşanan ekonomik, sosyal ve siyasal sorunlar 1929 Dünya Ekonomik Buhranının da etkisiyle devletçilik politikalarına geçiş sürecini başlatmıştır. Atatürk’ün ölümüne kadar devam eden planlı sanayileşme politikaları ile sürdürülen devletçilik, İkinci Dünya Savaşı boyunca duraklamış, Demokrat Parti iktidarına kadar da gerileyerek devam etmiştir. Demokrat Parti döneminde tarımın ve özel sektörün gelişmesine özellikle önem verilmiş, Cumhuriyet tarihinde dış ekonomik ilişkilerde liberalleşme dönemi başlamıştır. 1954 yılında başlayan döviz dar boğazı sonrası ithalatta liberalizme son verilerek ithal ikamesi yoluna gidilmiştir. Fakat alınan tedbirler döviz darboğazını aşamayarak 1958 krizini ve ardından gelen 1960 askeri müdahalesini önleyememiştir. Cumhuriyet tarihinin bu ilk askeri müdahalesi sonrası ekonomide planlı kalkınma dönemi başlamıştır. Planlama konularında ilk deneyimin kazanıldığı Birinci Plan döneminden sonra İkinci Planın ortalarında izlenen ithal ikamesi ve korumacılığa dayalı ekonomi politikaları nedeniyle ikinci kez ekonomik krize girilmiş, ardından 1971 askeri müdahalesi yaşanmıştır. 1973 yılı demokratik seçimler sonrası yarı askeri rejimin uygulamalarının sona erdiği, tüm dünyada Petrol Krizinin de etkilerini gösterdiği bir yıl olmuştur. Krizin etkileri Türkiye’yi döviz darboğazına sürüklerken, koalisyon hükümeti zamanında oy getiren politikalara devam edilmesi krizin etkilerini artırmış ve ülke 1977 yılından itibaren aşılması güç ekonomik sorunlar yaşamaya başlamıştır. Uluslararası ekonomik ortamdaki gelişmelerin de bu krize etkisi göz ardı edilmemelidir. 1977 seçimleri ve sonrası kurulan istikrarsız hükümetlerin yapısı ekonomik bunalıma çare olamamıştır. Krizin etkilerinin arttığı 1978-1979 yıllarında iki istikrar kararı alındıysa da tam anlamıyla uygulanamamıştır. 1979 sonunda ithal ikameci politikalarla çare bulunamayan ekonomik krizi aşmak için 24 Ocak 1980 tarihinde ekonomik istikrar paketi açıklanmış ve uygulamaya geçilmiştir. Diğer istikrar önlemlerine göre daha kapsamlı olan bu kararları mevcut demokratik ortamda tam anlamıyla gerçekleştirmek mümkün olmamıştır. Sıkıyönetim kararlarına rağmen anarşik ortam gün geçtikçe daha çok can almaya başlamıştır. Ekonomik, sosyal ve siyasi yapıdaki gelişmeler üzerine Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu’ndan kaynaklanan bir görevi yerine getirmek gerekçesiyle ülkede yönetimi ele geçirmiştir. 12 Eylülün yarattığı askeri rejim ortamında 24 Ocak Kararlarını takiben gerçekleştirilemeyen uygulamaların olumlu sonuçları özellikle 1981 yılında büyük oranda kendini göstermiştir. 1982 yılında uygulanan ekonomik politikaların aksayan yönlerinden bir tanesi banker kriziyle kendini göstermiştir. Bu olay 12 Eylül rejiminin ekonomiden sorumlu ekibinin görevden ayrılmasına neden olmuştur. Ancak ekonomi politikaları aynen devam ettirilmiştir. 1982 yılında yeni anayasanın kabul edilmesiyle Kenan Evren Cumhurbaşkanı ilan edilmiştir. 1983 yılı boyunca da izlenmeye devam eden politikalar sonrası başlıca ekonomik göstergeler olumsuz seyretmeye başlamıştır. 1983 yılı sonunda sivil rejime geçiş için demokratik seçimler yapılmış, 12 Eylül döneminde ekonomiden sorumlu Turgut Özal oyların çoğunluğunu alarak hükümeti kurmakla görevlendirilmiştir. İthal ikamesinin iflası sonucu oluşan dar boğazı atlatarak serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecini başlatan bu gelişmeler 1983 sonrası için askeri rejim tarafından oluşturulan ortamda sivil rejim adı altında uygulanmaya devam edecektir.