Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SEDA İHTİYAR ŞAHİN
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Berna Aslan
Özet:
Bu araştırmanın amacı, TIMSS (Third International Mathematics and Science Study) sınavından yola çıkarak fen bilimleri dersine yönelik kavram yanılgılarını tespit etmek ve bu kavram yanılgılarına ilişkin konu ve kazanımların öğretim programlarında ve ders kitaplarında nasıl yer aldığını tespit etmektir. 2007 ve 2019 yılları arasında sınava katılan sekizinci sınıf öğrencilerinin cevapladığı 335 maddenin sonucu incelenmiş ve ortaokul düzeyinde çalışan yedi fen bilimleri öğretmeni ile görüşme yapılmıştır. Gerçekleştirilen görüşmelerde kavram yanılgılarının nedenleri ve giderilmesine yönelik görüşler alınmış ve öğretim programları ve ders kitapları da gerekli durumda birlikte değerlendirilmiştir. Belirlenen kavram yanılgılarının yıllara göre değişimini belirlemek amacıyla IDB (International DataBase) Analyzer programı kullanılarak yapılmıştır. Daha sonra TIMSS bağlamında doğrudan kavram yanılgısı olan maddeler ve araştırmacı tarafından kavram yanılgısı olduğu belirlenen maddelere yönelik kazanımlar tespit edilmiş ve bu kazanımların 2000 yılından 2018 yılına kadar değişen öğretim programlarında ve ders kitaplarında nasıl ele alındığı incelenmiştir. Araştırma sonucunda Türkiye'nin TIMSS başarısı artsa da belirlenen kavram yanılgılarının devam ettiği ve öğretim programlarında yeterli kazanımlara yer verilmediği, ders kitaplarında eksik içerik, görsel ve bilimsel hataların kavram yanılgılarını ortaya çıkaracak nitelikte hazırlandığı tespit edilmiştir. Özellikle maddenin tanecikli yapısı ünitesinin yeterince somutlaştırılmadığı tanecik, atom, kütle ve yoğunluk gibi fen bilimleri alanına yönelik temel kavramların eksikliğine bağlı olarak kavram yanılgılarının ortaya çıktığı belirlenmiştir. Temel kavramların eksikliğine bağlı olarak üst sınıflarda benzer konularda kavram yanılgılarının varlığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerden alınan görüşler doğrultusunda özellikle fizik alanında maddenin tanecikli yapısı, kimya alanında atomun yapısı, biyoloji alanında hücrenin temel kısımlarına yönelik bilgi eksikliğine yönelik kavram yanılgıları mevcuttur. Öğretim programlarının güncellenmesi ile birçok kazanımın kaldırıldığı ve içeriğin oldukça sadeleştirildiği sonucuna ulaşılmıştır. Özellikle kimya alanında kimyasal tepkimeler ve kütlenin korunumu kanununa yönelik içeriğin oldukça sadeleştirildiği tespit edilmiştir. TIMSS alanında bu konuda özellikle eksik bilgi, öğrencilerin günlük hayattaki deneyimleri ile maddeleri cevapladıkları tespit edilmiş ve bulgular öğretmen görüşleriyle desteklenmiştir. Aynı şekilde Fizik alanında 2007 ve 2019 yılları arasında OHM Kanununa yönelik maddelerde başarısızlık oranının oldukça yüksek olduğu ve 2013 öğretim programından sonra OHM Kanununa yönelik kazanımların tamamen kaldırıldığı tespit edilmiştir. İlgili konuların öğretim programlarındaki yeri önemli olması sebebiyle kazanımların tekrar güncellenmesi konusunda önerilere yer verilmiştir.