Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEHMET EMİN ARPACIK
Danışman: Ömer Acar
Özet:
| Kelâm ilmi ile Arap dil ve grameri arasındaki etkileşim; terim, kavram, belagat, delalet, yöntem vb. birçok alanlarda görülmektedir. Mu'tezile düşüncesinden mülhem kelâm ilminin, dil ve gramere etkisi açık bir şekilde görülmektedir. Çalışmada özetle; Mu'tezile ekolu düşüncesini benimseyen müelliflerin farklı alanlardaki eserleri ile yöntem, teori, belagat gibi pek çok alanda dil ve gramere yaptığı etki ve katkılar genel hatları ile işlendikten sonra i'caz, nazım, lafız/mana, te'vil ve delalet vb. alanlardaki yaklaşımları ele alınmıştır. Mu'tezile'nin benimsediği teolojik esaslar ve kıstaslar çerçevesinde Arap dil ve gramerine farklı açılardan etkisine değinildikten sonra bu ekolden etkilenen ve bu etkinin izi zaman zaman dil ve gramerdeki görüş ve yönteminde ortaya çıkan dilci İbn Cinnî özelinde sunulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla İbn Cinnî'nin hayatı ve ilmi kariyerine değinildikten sonra eserlerinde dil/kelâm etkileşimi örnekler eşliğinde tahlil edilmiştir. Müellifin dil ve gramerde benimsediği uṣûl ve yöntem çerçevesindeki dil yorum ve yaklaşımı ele alınmakla beraber hakikat/mecaz, kıraat, tefsir gibi pek çok alanlarda Mu'tezilî kelâm düşüncesinin etki ve katkısı işlenmiştir. Sonrasında İbn Cinnî'nin dil ve gramerde kullandığı bazı mekanizmalar ele alındıktan sonra, filolojik delil olarak ḳıyas, sema ve icma vb. alanlardaki görüş ve yöntemine Mu'tezilî kelâm görüşü çerçevesinde değinilmiştir. Son olarak da örneklem olarak müellifin i'rab/bina olgusu hakkındaki bazı görüşleri ile sarf/nahiv çerçevesindeki diğer bazı görüşleri ele alınmış olup, çalışmanın başındaki temel sorun ve problemler değerlendirilip cevaplanmaya çalışılmıştır. | |||