Kanatlanan kentler: Yerel havalimanı politikasına dair eleştirel gerçekçi gözden geçirme ve Türkiye için çıkarımlar


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ZEYNEP CEREN HENRIQUES CORREIA

Danışman: NESRİN ALGAN

Özet:

Gezegensel kentleşme, kentin sınırlarını aşan, kırsalı, doğayı, yeraltını ve gökyüzünü kuşatan kent kumaşını ifade etmektedir. Bu tez günümüzde kent-kır ayrımı üzerinden düşünmenin yetersiz kaldığı, yerelin kentsel süreçlerin parçası haline geldiği gezegensel aşamada Lefebvre'in odağı bir biçim olarak kentten, kentleşme sürecine kaydırmaya dönük çağrısına bir yanıt niteliğindedir. İktidarın mekânı üretip, kontrol ederken, mekânın üretiminin dönüşen hareketlilik biçimlerini üretişi, sermaye mal ve insan hareketliği üzerinden tezin kavramsal iskeletini kurmaktadır. Kentsel süreçlerin işleyişinde, yoğunlaşmalar (içe patlama) ile kentsel uzantıları (dışa patlama) birbirleri ile ilişkilendirerek bağlantı ve akışa imkân veren yerel havalimanlarına ilgi sermaye, mal ve insanlar için hava hareketliliğinin beraberinde getirdiği hız ve menzile dair iyileşmeye ilişkilidir. Tez bu düşkünlüğü hareketliliği bizatihi bir sermaye olarak açarak derinleştirmektedir: Üç yaklaşımsal sütün üzerinden sunulan bu kavramsallaştırma, ekonomik, sosyal ve kültürel sermaye, ağ sermayesi ve "motilite"dir. Küresel altyapı yatırımlarında, yüksek yatırım oranları ile dikkat çeken Türkiye'nin yakın geçmişinde eşitsiz coğrafi gelişime ilişkin çözüm arayışında bir altyapısal sabit olan yerel havalimanlarına yönelişi devletin altyapı devletine dönüşümü, uluslararası gelişmeler, yerelden hissedilen baskı ve Türk Havayollarının bir havayolunun ötesinde sergilediği varlığı ile ilişkilendirilerek açıklanmıştır. Tezin son bölümü, akademik ve gri yazın üzerinden eleştirel gerçekçi sistematik gözden geçirme ile bir istisnai mekân olan havalimanlarının Türkiye ölçeğinde olağanlaşmasıyla öngörülen hareketliliklerin gerçekleşmesi için, farklı ülke bağlamlarından yerel havalimanlarına dair üretici güçler ve mekanizmaları tespit etmektedir. Bu tespitler, yerel havalimanlarından hareketliliğe ilişkin eğilimlere dair bir senteze varılmasına imkân vermiştir. Planetary urbanisation represents the processes through which urban fabric reachesbeyond the borders of the urban. The urban-rural divide is no longer sufficient tocomprehend the contemporary world as rurality becomes an integral part of urban processes. This thesis aims to answer Lefebvre's call for a shift of focus from urban form to urbanisation processes. As power produces and controls space, the production of space also generates new mobilities of capital, goods and people that set the conceptual framework of this work. It is argued that local airports enable the flows of urban processes of agglomeration and extension and their speed and reach explain the fondness of modern societies for them. This thesis deepens the understanding of this fondness by proposing mobility itself as a form of capital developed on three pillars: i) economic, social and cultural capital, ii) network capital and iii) motility. In the scope of Turkey's recurring high infrastructural investment rates, the country's interest in local airports is framed by the state as a measure against uneven geographical development. This infrastructural fix is analysed by looking at the transformation of the Turkish state into an infrastructure state, the role international conjectures and local pressures, and the evolution of Turkish Airlines beyond its sole airline role. It is evident that local airports are no longer exceptional spaces as they become normalized in Turkey and across the world due to planetary urbanization processes. The final chapter of this this thesis implements a critical realist systematic review to identify potential mechanisms and productive forces that contribute to the realization of projected mobilities by local airports under different contextual realities. The outcomes of this evaluation lead to a set of premises that can inform the practical appropriateness and tendencies of Turkish local airports and help guide them to generate the desired mobilities.