Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 1995
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Nuran KAYABAŞI
Danışman: Mustafa ARLI
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Yün halı ipliklerinin bitkisel boyalarla boyanarak el dokusu halılarda kullanılması bunlara iç ve dış pazarlarda talebi artıran bir özellik kazandırmaktadır. Son yıllarda talebin artması nedeniyle az ve yöresel olarak yapılan bitkisel boyalarla boyama işlemine daha çok önem verilmeye başlanmıştır. Uzun yıllardanberi boya bitkisi olarak kullanılan Cehri (Rhamnus petiolaris) doğal boyalar içinde önemli bir yere sahiptir. Bu araştırma ile cehri bitkisinden elde edilen renkler, bu renklerin yün halı iplikleri üzerindeki ışık, sürtünme, yıkama ve su damlası haslıkları belirlenmeye çalışılmıştır. Yine bu çalışmada en ideal mordan oranı, bitki oram, boyama yöntemi ve boyama tekniği belirlenmiştir. Cehri, yüne göre % 25, % 50, % 100 oranlarında 1/2 ve 1 saat kaynatılarak sıcak ekstrakt, 24 saat soğuk suda bekletilerek soğuk ekstrakt elde edilmiştir. Bu ekstraktlarla 14 adet mordan (kimyasal madde) yüne göre % 1, % 2, % 3 oramnda kullanılarak 378 adet mordanlı 9 adet mordansız boyama yapılmıştır. Boyanmış yün ipliklerinde elde edilen renkler adlandırılmış ve datacolarla değerlendirilmiştir. Elde edilen renkler açık saman şansı, kehribar, zerdeçal, pişmiş elma gibi renklerden salamura yaprağa kadar değişiklik göstermiştir. Bu renkler üzerinde ışık, sürtünme, yıkama, su damlası gibi haslıklar incelenmiştir. Işık haslığında 1-8, sürtünme haslığında 2-5, yıkama haslığında akma (pamuklu ve yünlü beze) ve solma 2-5, su damlası haslığında 3-5 arasında değişen değerler bulunmuştur. İncelenen bu dört haslık değerlerinde bitki oram mordan, mordan oranı, boyama tekniği etkili olmuştur.Abstract Dyeing of the wool yarn used for hand woven carpets increased the domestic and foreign market demands. For this reason in recent years, the studies were carried on the extention and development of the dyeing procedures which were practised locally or nationally. Buckthorn (Rhamnus petiolaris) has a significant place in natural dyes. In this research colours of this plant (Buckthorn) and their colour fastness to light, to abrasion, to washing and to water spotting on wool carpet yarns were studied. The aim was to determine the dyeing technique fixed for any colour, pure value, the most proper mordant used in dyeing carpet yarns mordant ratio, plant ratio and dyeing method for root dye. In the beginning, different groups of Buckthorn prepared separately in the ratios of 25 %, 50 % and % 100 respectively by taking into consideration the weight of the wool carpet yarns. To obtain hot extracts, two different Buckthorn groups boiled with water in the period of half and one hours and; to obtain coldIV extract, one Buckthorn group were rested 24 hours of period with cold water separately (1 Buckthorn group means 3 different groups as specified as 25 % and 100 % ratios above). By using these extracts and previously prepared 14 each mordants in the ratios of 1 %, 2% and 3 % by taking into consideration the weight of the wool carpet yarns; with mordants 378 each, without mordant 9 each, totaly 387 each dyeing processes were determined. The colours of Buckthorn were labeled and analysed by the datacolor and the type of these colours varied from light yellow to bold green even to brown. On the other hand, the colour fastness to light, to abrasion, to washing and to water spotting on wool carpet yarns of this plant were studied. The colour fastness to light of this plant were found as 1 to 8, to abrasion 2 to 5, to washing 2 to 5 and to water spotting 3 to 5. In the above mentioned analysis releated with the colour fastnesses of this plant; plant ratio, mordant, mordant ratio and the dyeing techniques were found to be effective.