Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2005
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İLYAS AKDOĞAN
Danışman: HARUN TANRIVERMİŞ
Özet:Bu çalışmanın amacı; Türkiye’nin tahıl üretiminde önemli bir yere sahip olan Ankara İli tarım işletmelerinde ıslah edilmiş buğday çeşitlerinin sertifikalı tohumluklarının kullanım düzeyleri ve bunun işletme ekonomisine katkısının analiz edilmesidir. İşletmelerde yetiştirilen buğday çeşitleri ve bunların tohumlarının tedarik şekilleri, ıslah edilmiş çeşitlerin kullanım oranları, köy populasyonu (geleneksel) çeşitlerle ıslah edilmiş çeşitlerin sertifikalı tohumlukları ve sertifikasız tohumlukları kullanılarak yapılan üretim faaliyetlerinde üretim maliyetleri, birim alana brüt ve net kar düzeyleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Araştırmanın materyalini Ankara İli Çubuk, Bala, Kızılcahamam, Elmadağ ve Akyurt İlçeleri’nde geleneksel çeşitler, ıslah edilmiş çeşitlerin sertifikalı ve sertifikasız tohumluklarının herhangi birini ve/veya her ikisini birden kullanarak buğday üreten işletmelerin yoğun olarak bulunduğu köylerden seçilen tarım işletmelerinden anket yoluyla toplanan veriler oluşturmuştur. Geleneksel çeşitlerle buğday üretimi yapan 32 ve ıslah edilmiş çeşitlerle (sertifikasız ve sertifikalı tohumluk) kullanan 41 işletme basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilmiş ve anketle toplanan fiziki ve 2002-2003 üretim dönemi parasal verileri analiz edilmiştir. Geleneksel çeşitlerle buğday tarımı yapan işletmelerde ortalama işletme arazisi düşük, arazi genellikle kuru ve işletmelerin pazarla entegre olma düzeyleri ıslah edilmiş çeşitlerle üretim yapanlardan daha düşüktür. İşletmelerde yaygın olarak yetiştirilen geleneksel çeşitler; Manilya, Sünter ve Kadrolu ve ıslah edilmiş çeşitler ise Bezostaya-1, Gerek-79, Gün-91 ve Kunduru 1149’dur. İşletmelerde sertifikalı tohumluk kullanımı düşük düzeyde olup, bu özellikle tohumluk fiyatı, maliyet ve verim artışıyla ilişkilendirilmektedir. İşletmelerde ya sadece geleneksel çeşitlerle aile gereksinimleri için üretim yapılmakta (nadiren) veya aile gereksinimleri için geleneksel çeşitler ve pazar için ise ıslah edilmiş çeşitlerin sertifikalı ve sertifikasız tohumlukları kullanılmaktadır (genellikle). Geleneksel çeşitlerle buğday tarımında birim alana verim, ıslah edilmiş çeşitlerden daha düşük ve işgücü ve çekigücü talebi ise daha yüksektir. Islah edilmiş çeşitlerin sertifikasız tohumluklarıyla buğday üretiminde ortalama verim, geleneksel çeşitlerle yapılan buğday üretimine oranla % 19,98 daha fazla, ortalama saman verimi % 18,79 daha az, birim alana net kar ise % 19,54 daha fazladır. Islah edilmiş çeşitlerin sertifikalı tohumlukları kullanılarak yapılan buğday üretiminde, sertifikasız tohumluklarla yapılan üretim faaliyetine oranla dekara ortalama tane veriminin % 16,38 daha fazla, saman veriminin % 2,39 daha az, birim alana karın ise % 11,00 daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Sertifikalı tohumluk kullanımı, birim alana daha yüksek ürün verimi ve net kar sağlamasına karşın, üreticilerin subjektif olarak yaptıkları fiyat-maliyet karşılaştırmalarının olumlu olmaması, özellikle ekim döneminde yeterli miktarda işletme sermayesi temin edememeleri, sertifikalı tohumluk kullanımının yeterince teşvik edilmemesi ve ıslah edilmiş çeşitlerin yeterince bilinmemesi veya bilinen çeşitlerin üreticilerin yetiştiricilik amaçlarına uygun olmaması gibi nedenlerle kullanım düzeyleri oldukça düşüktür. Bu koşullarda önemli ölçüde tarımsal araştırma-geliştirme harcaması yapılarak geliştirilen yeni çeşitlerin ekonomik yönden fayda sağlaması ve harcamaların geri dönüşümü uzun zaman alacak veya mümkün olmayacaktır. Bu nedenle araştırma kuruluşlarının çeşit geliştirme çalışmalarına başlamadan önce geliştirilecek çeşitlerin üretici istek ve eğilimlerine uygun olması ile üretici koşullarında işletme ekonomisine olumlu katkı sağlamasının dikkate alınması gerekli görülmektedir.