Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Sevil ÖZTERZİ
Danışman: AYLA SEVİM EROL
Özet:ÖZET “ Anadolu‟da Neolitik ve Kalkolitik Dönemdeki Mezar Tiplerinin ve Ölü Gömme Geleneklerinin Sosyokültürel Açıdan Değerlendirilmesi” adlı bu tez çalışmasında Neolitik ve Kalkolitik Dönemde görülen mezar tipleri ve ölü gömme gelenekleri, Anadolu‟da bulunan önemli nekropollerden elde edilen arkeolojik ve antropolojik veriler ışığında araştırılmış ve bu veriler sosyo-kültürel açıdan değerlendirilmeye çalışılmıştır. Neolitik Çağ, insanlık tarihinde bir devir açmıştır. Yerleşik hayata geçme ile birlikte ölümün farkına varma, ölü gömme eyleminin gerçekleşmesine sebep olmuştur. Neolitik Çağ‟da yerleşim içi gömü mevcutken giderek artan nüfus yoğunluğuna karşın Kalkolitik Çağ‟da aynı durum devam etmiştir. Mezar hediyeleri, kadın ve erkek farklılığı ile birlikte statü farkını da ortaya koymaktadır. Kadın mezarlarına yüzük, bilezik, gerdanlık, kemik iğne gibi süs eşyaları bırakılırken, erkek mezarlarına kamalar ve mızrak uçları gibi silahlar bırakılmıştır. Neolitik Dönem‟de mezar hediyeleri kemik taş gibi malzemelerden yapılırken Kalkolitik Dönem‟de yerini madeni süs eşyalarına bırakmıştır. Neolitik dönem topluluklarına ait mezarlar, bu mezarlardan ele geçen ölü hediyeleri ve iskeletler üzerinde yapılan değerlendirmeler (patolojik, olgular, paleodemografik dağılım ve morfolojik yapı gibi); bu toplumların ekonomik yapılarında ve besin kaynaklarında çeşitlenme, nüfuslarında artış, bu nüfus artışına ve yerleşik hayata geçişe bağlı olarak hastalıklarında çeşitlenerek artığını bize göstermiştir. Kalkolitik Dönem‟de ise Neolitik Dönem‟in bir devamı niteliğinde olmakla birlikte, yerleşim yerleri ve kültürlerinde az da olsa bir farklılaşma olmaya başladığı görülmektedir. Bunun yanı sıra ilgili dönemlere tarihlendirilen toplumların; gelişen benlik ve bilinçleri doğrultusunda, değişen yaşam tarzları, bu insanlara ölümden sonra bir hayatın olduğu düşüncesini kazandırmıştır. Ayrıca Antropolojik ve Arkeolojik belgeler; bu toplumların sosyo-ekonomik durumlarının Neolitik Dönem‟le birlikte düzelmeye başladığını, Kalkolitik Dönem‟de de bu durumun gelişerek devam ettiğini göstermektedir. Bu dönem toplumlarının sosyo-kültürel yapılarına bakıldığında; her iki dönemde de ölülerini düzenli gömdükleri, cinsiyet, yaş ve sosyal statüye göre ölen kişilerin mezarlarına ölü hediyeleri bıraktıkları, bazı hastalıklar için çeşitli tedavi yöntemleri geliştirdikleri ve beyin ameliyatı gibi cerrahi müdahalelerde de bulundukları anlaşılmaktadır. Bu çalışma Arkeolojik ve Antropolojik verilerin birlikte değerlendirilerek toplumların sosyo-kültürel ve yapılarına ilişkin bilgiler elde etmek amacıyla yapılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda Anadolu Neolitik ve Kalkolitik toplumlarının yaşam tarzları, manevi inançlar, sosyal organizasyon gibi çeşitli konularda önemli gelişmeler kaydettikleri anlaşılmıştır. SUMMARY In this thesis study, named as “Sociocultural Analysis of Burial Traditions and Grave in Anatolia at Neolithic and Chalcolitic Period” grave types and burial traditions in Anatolia at Neolithic and Chalcolithic Period are analyzed in accordance with the archeological and anthropological data taken from important necropolis. As a result of that these data are analyzed in sociocultural perspective. Neolithic period had opened an era in history of humanity. After sedentism, death is realized. This caused burial of dead bodies. In Neolithic Period there were burial in settlement is observed. Despite of increase in population this situation is continued during Catholitic Period. Grave gifts are proof of difference between women and men with their social status. In women graves there were nicknacks like rings, bracelet, necklace, pins are found. In men graves there are weapons like cotters and spearheads. In Neolithic Period, grave gifts are produced by bone stone. In Catholitic Period, it is changed to metal nicknacks. In accordance with the analysis about grave gifts and skeletons that belongs to Neolithic Period (pathological, case studies, pale demographical distribution and morphological structure,etc.) ; shows us increase in illnesses due to increase in variety of economical structure and food sources and population as a result of sedentism. This proves us increase in variety of illness with sedentism. In Calcolithic Period, as a follow-up of Neolithic Period, there are differences in settlement and cultures are observed. Beside of this, societies are understood to believe in life after death due to their improved ego and conscious with their changed life style. Also archeological and anthropological data shown that their economical situations are improved in Neolithic Period, also in Chalcolithic Period this situation is continued by improvements. When we consider about sociocultural structure of society; in both periods they have buried their deads, they have left gifts in graves in accordance with sex, age and social status, also they have improved new treatment techniques and surgery operations like brain surgery. Aim of this study is to analyze archeological and anthropological data of society in sociocultural perspective. As a result of these analysis; important improvement in life styles, beliefs, social organizations of Anatolian Neolithic and Catholithic societies are found.