Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MAIRAMKAN ISABAEVA
Danışman: Ahmet Cahid Haksever
Özet:Tez önsöz (konu, önem, amaç ve yöntem), giriş, iki ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmının konusu Maveraünnehir'de Nakşbendiliğin Hüseynilik kolu olup, ilk önce tarihte ve günümüzde Maveraünnehir konusu ele alınmıştır. Ardından Maveraünnehir'de Nakşbendilik başlığı altında İslam dünyasında tasavvufun ortaya çıkışı ve yayılışı, Maveraünnehir'de Hacegan tarikatının gelişiminde önemli rol oynayan şahıs Bahaeddin Nakşbend ve Nakşbendilik ele alınmıştır. Nakşbendiliğin günümüze kadar olan tarihçesinden, Sovyetler Birliği Dönemi ve sonrası hakkında bilgiler verilmiştir. Maveraünehir'de Nakşbendi tarikatı kollarından biri olan Hüseynilik ve silsilesi hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Birinci Bölümün Konusu Nakşbendiyye-Hüseyniyye'nin XX-XXI yy. olup 1885-1967 tarihleri arasında yaşayan Hüseyniyye kolu piri Şeyh Abdulvahid Sayramî'nin doğumu, ailesi, eğitimi, tasavvufa intisabı ve irşad faaliyetleri; 1976 yılında vefat eden Şeyh Abdullah Kârî'nin doğumu, ailesi, irşad faaliyetleri, vefatı ve halifeleri hakkında; 1938-2009 tarihleri arasında yaşayan Şeyh İbrahim Akkorganî'nin doğumu, ailesi, eğitimi, tasavvufa intisabı, hapsedilişi, irşad faaliyetleri, halifeleri ve vefatı hakkında ve son olarak günümüzde Hüseyniyye tarikatı önderi olan Şeyh Kurbanali Ahmed(d.1955)'in doğumu, ailesi, eğitimi, tasavvufa intisabı, devlette icra ettiği görevler, irşad faaliyetleri, hapsedilişi, hicretleri ve eserleri incelenmiştir. İkinci Bölüm Hüseyniyye'de Sosyal Hayat, Tasavvufî Eğitim ve Düşünce konusu adı altında olup Sosyal Hayat ve Tasavvufî Eğitim ve Düşünce başlıkları adı altında incelenmiştir. Sosyal Hayat başlığı altında Hüseyniyye'nin yöneticiler ve diğer tarikatlarla olan münasebetleri, kadınların tarikat içindeki konumu ile beraber tarikat içindeki yemek kültürü incelenmiştir. Tasavvufî Eğitim ve Düşünce başlığı altında tasavvuf, civanmert anlayışı ile tarikat içinde öne çıkan bazı kavramlar incelenmiştir. Son olarak manevi eğitim sürecinde müridleri okutulan Muhtasar el-Vikaye, Divan-ı Hikmet, Mesnevî, Mebde-i Nûr, Sebatu'l-Acizîn ve Mevlid-i Şerif eserleri incelenmiştir. Sonuçta ise Maveraünnehir'de dini ve tasavvufi hayatın en sancılı evresinin, SSCB etkisi altındaki yetmiş yıllık zaman dilimi oluşturduğu, dinî eğitim almak, "Allah vardır" demek bile suç sayıldığı, rejim genelde tüm dinleri özelde ise İslam'ı, dini inancı yok etmeye çalışmışsa da insanın fıtratına yönelik yasaklamaların netice vermediği belirtilmiştir. Bölgedeki yönetim baskı ve yasaklarına rağmen tarikatlar faaliyetini gizlice devam ettirmişlerdir. Kendilerini gizleme çabalarından ve tarikat önderlerinden bulunması zorunlu olan meslek sahibi olma ve öğretme, Anadolu Ahîlik teşkilatı olarak bilinen civanmertliğin yaygınlaşmasına neden olmuştur. Toplum içindeki manevi boşluğu tamamen doldurmasa da imkân dâhilinde ulaşabildiklerinde şeriat ve tarikat bilgisi aktarmışlardır. Dini hassasiyet yanında müridlerine ilim ve meslek kazandırma çabası, Hüseyniyye'nin bölgede hüsn-i kabul görmesindeki temel etmenlerdendir. This dissertation comprises a preface (a subject, meaning, purpose, and method) an introduction, two main chapters, and a conclusion. The subject of the introduction is the Hussainiya Bunch of Naqshbandiyah in Mawaraunnahr. And here, it is explained the Mawaraunnahr in history and the present day. And hereafter, the title Naqshbandiyah in Mawaraunnahr includes the emergence and spread of mysticism in the Islamic world, Bahaaddin Naqshband who takes the main role in the process of development of Khwajagan network in Mawaraunnahr, and Naqshbandiyah. In the frame of the history of Naqshbandiyah, it is given an information about the Soviet Union period and its aftermath. A detailed information about Hussainiya which is one of the bunches of Naqshbandiyah network in Mawaraunnahr and its range are explained here. The first chapter of the thesis is Naqshbandiyah- it's about the last hundred years in Hussainia bunch, the birth of Shaikh Abdulvahid Sayrami who had lived between 1885-1967, and who was the leader of Hussainia bunch, his family, education, mysticism, and intuition activities; about the birth of Shaikh Abdullah Kari who had died in 1976, his family, activities, death, and caliphs. It is also about Shaikh Ibrahim Akkorgani who had lived in 1938-2009s about his birth, family, education, mysticism, imprisonment, teachings, activities, caliphs, and death. In last it's examined the birth, family, education, mystic teachings, state duties, teachings, imprisonment, imigrations, and works of Shaikh Kurbanali Ahmad (d.1955) who had been the leader of Hussainia network of our days. The second chapter is under the title of Social Life, Sufistic Education, and the Thought in Hussainia. It's examined the Social Life, Sufistic Education, and the Thought. Under the title of Social Life, Hussainia's relations with the administrators and other cults, the food culture in the cults together with the position of the women in the cult. In the title of Sufistic Education and the Thought it's examined a "civanmert (hearted)"understanding, and some concepts that had used in network. And finally, we examined the works of Muhtasar al-Vikaya, Divan-i Hikmat, Masnavi, Mabda-i Nur, Sabatu'l-Acizin, and Mavlid-i Sharif which were the candles fort he students of the network. In the conclusion it has fixed that the most difficult period of the network in Mawaraunnahr was the USSR period, which establishes seventy years. The fact proved itself like that even, though it is considered a crime to say that "there is Allah" and that the regime in general has tried to destroy Islam in all its mentions and religious beliefs in particular, it does not result in the ban on human nature. Despite the administrative pressures and prohibitions in the region, the networks continued their activities secretly. The profession and teaching, which is obligatory to be found among the efforts of concealing themselves and the leaders of the networks, it has caused the spread of mercury, which is known as the Anatolian Ahi organization. Though they do not fill the spiritual void within the society, they have provided shariah and network knowledge as soon as they could reach it. The religious sensitivity, as well as the efforts to acquire knowledge and profession of disciples, are the main factors in the acceptance of Hussainia in the region.