Özet

Şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2'nin (SARS-CoV-2) neden olduğu pandemik koronavirüs hastalığı (COVID-19), önemli morbidite ve mortalite ile dünya çapında hızla yayılmıştır. COVID-19 hastalığı; asemptomatik, hafif grip benzeri semptomlar sergileme, ağır hasta olma ve sonuçta ölüm gibi çeşitli klinik belirtilerle seyretmektedir. İleri yaş ve komorbiditelere ek olarak, COVID-19 hastalarında daha yüksek seviyelerde D-dimer ve C-reaktif protein (CRP) ve daha düşük lenfosit ve eozinofil seviyeleri ve sitokin fırtınası hastalık şiddeti ile ilişkilendirilmektedir. Virüs yükü, COVID-19 hastalarında patolojik çeşitliliğin altında yatan ana belirleyici etken olup COVID-19 hastalarının prognozunu iyileştirmek için etkili bir antiviral tedavi gerekmektedir. Spesifik anti-SARS-CoV-2 ajanlarının yokluğunda, COVID-19 hastalarında virüsü kontrol altına almak için antiviral potansiyeli olan çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır [1].

İvermektin 1975 yılında keşfedilmiş ve 1980'lerin başında ticarileştirilerek insanlarda antiparaziter (intestinal strongyloidiasis ve onchocerciasis tedavisinde) etkisiyle ve nadir görülen tropikal hastalıkların tedavisinde, ayrıca veteriner tedavide de antiparaziter olarak kullanımı FDA tarafından onaylanmıştır. Caly ve ark., tarafından yapılan araştırmada ivermektinin in vitro olarak şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2) replikasyonunun güçlü bir inhibitörü olduğunun bildirilmesiyle, güvenli ve ucuz olması yönü de dikkate alınarak COVID-19 tedavisinde kullanılması açısından büyük ilgi toplamış ve koronavirüs tedavisi için birçok çalışmanın konusu olmuştur. Ancak henüz ivermektin içeren, gelişmiş farmakokinetik sağlayabilen uygun formülasyonlar ve ilaç taşıyıcı sistemler bulunmamaktadır. In vitro çalışmalarda etkinliği kanıtlansa da FDA Covid-19 tedavisi için kullanımını ülkelerin ve hekimlerin insiyatifine bırakmış ivermektinin güvenliğini ve etkinliğini doğrulamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu vurgulamıştır.

Farmasötik teknoloji açısından değerlendirildiğinde, ivermektinin farmakolojik kullanılabilirliğini optimize etmek için farklı ilaç formülasyonları ve ilaç taşıyıcı sistemleri geliştirmek için en umut verici yaklaşım, lipozomlar, mikroemülsiyon ve polimerik miseller gibi tanımlanmış fizikokimyasal özelliklere sahip taşıyıcılar kullanmaktır.

Lipozomların ilaç taşıyıcısı olarak kullanılması; lipofilik ve amfifilik ilaçlarda artan çözünürlük, bağışıklık sistemi hücrelerine özellikle mononükleer fagositik sistem hücrelerine pasif hedefleme yapabilme, sistemik veya lokal olarak uygulanan lipozomların sürekli salım sistemi olarak verilebilmesi, hidrofilik yüklü moleküllerin geliştirilmiş transferi, dokulara gelişmiş penetrasyon sağlaması gibi avantajlara sahiptir. Bu nedenle ivermektinin biyoyararlanımını optimize etmek ve düşük dozla etkin tedavi sağlamak için ivermektin içeren taşıyıcı sistemlerle çalışılmış ve daha az toksisiteyle daha yüksek etkinlik gösterdiği bildirilmiştir [2-4].

Bu tez çalışmasında ivermektinin lipozomal formülasyonu geliştirilip, insanlarda SARS-CoV-2 için kritik olan herhangi bir pulmoner hücre dizisinde test edilmesi planlanmaktadır. İvermektin lipozomal formülasyonunun Covid-19 pandemisi ve daha başka virüslerin tedavisinde umut verici gelişmeler sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: İvermektin, SARS-COV-2, Koronavirüs, Lipozomlar