Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SEDA UÇAR
Danışman: ÇAĞLA DERYA TAĞMAT
Özet:Osmanlı İmparatorluğu'nda modernleşme hareketleri, esas olarak Sultan, III. Selim dönemi ile birlikte görülmeye başlanmıştır. Bilindiği üzere Osmanlı Devleti Batı karşısındaki yaşadığı gerileme sürecini durdurabilmek için bir takım düzenlemelere ihtiyaç duymuştur. Batılı devletlerin bilhassa askeri alanda uyguladıkları yöntem ve teknikler bu noktada Osmanlı Devleti için ön planda olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu'nda Avrupa'nın Rönesans, Reform ve Aydınlanma Hareketleri ile geçirdiği düşünsel gelişim sürecine, gereken önem verilmemiş, diğer yandan sadece askeri alandaki yenilikler ile savaş alanlarında kaybettiği güç ve prestijini geri kazanmak en büyük amacı olmuştur. Lakin zaman içinde sadece askeri yeniliklerin yeterli olmayacağı ve yüzeysel kalacağı fark edilmiş ve daha köklü bir değişim için, eğitim, hukuk ve kültürel anlamda adımlar atılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda Osmanlı ve Batı toplumlarında kadınlar, zamanın kaçınılmaz sonucu olan modernleşme dönemeçlerinde gerçek mücadelelerini vermişlerdir. Özellikle kadınların yenilenen toplumsal yapıda yerinin ne olacağı, toplum açısından aile kurumuna yeniden şekil verilirken en çok tartışılan konuların başında gelmiştir. Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere, Avrupa'da temelleri atılmış olan Kadın Hareketlerinin tetikleyici unsuru, modernleşme hareketleridir. Bu anlamda Amerikan Bağımsızlık Hareketi, ırkçı hareketlerin doruk noktada olduğu ve dinin kadınların yaşamında merkezde yer aldığı bir dönemde Amerikan kadınları içinde bir uyanışa neden olmuştur. Dolayısıyla Amerika'da beyaz kadınlar ile siyahi kadınlar farklı doğrultuda var oluş mücadelesi vermişlerdir. Fransız Devrimi ise kıta Avrupa'sı ve Osmanlı Devleti kadınları için cinsiyet eşitsizliği ile mücadele etmeleri bakımından en büyük motivasyon olmuştur. Avrupa'da Fransız Devrimi ile kadınlar hem Devrimin kışkırtıcı unsuru olmuş, hem de erkekler gibi özgür birer birey olabilmek yolunda önemli adımlar atmışlardır. 19. yüzyıla gelindiğinde Avrupalı kadınların mücadelesinde artık öncelikli olan konular, özel alandan çıkmanın yanında, kamusal alanda, çalışma yaşamında, Sanayi Devrimi ile beraber fabrikalarda erkeklerle beraber ücretli işçi olarak çalışabilmek, oy hakkını elde edebilmek olmuştur. Osmanlı şehir kadınları için, yollarını aydınlatacak atılımlar, konaklarda ailelerinin sunduğu ayrıcalıklı eğitim olanaklarından faydalanabilmiş ve 19. yüzyılda Batılı hemcinslerinin, kadın hakları mücadelesinden haberdar olmaya başlayan, Nezihe Muhittin, Halide Edip Adıvar, Ulviye Mevlan, Fatma Aliye, Emine Semiye gibi aydın Türk kadınları tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu kadınlar, dergi ve gazetelerde, kadınların aile ve toplumda yaşadıkları gayri adil cinsiyet düzenini sorgulamaya ve eleştirmeye başlamışlardır. Böylece Türk kadınının erkeklerle eşit koşullarda yaşayabilmelerini sağlamak adına çözüm önerileri sunmaya başlamışlardır. Dernekler kurmak bu yolda diğer önemli bir adım olmuştur. Osmanlı Devleti'nin son döneminde, Tanzimat'ın ilanı ile başlayan Türk kadın Hareketi, 1908 II. Meşrutiyet'in yarattığı özgürlük atmosferi ile büyük ivme kazanmıştır. I. Dünya Savaşı ironik şekilde Türk kadınları açısından olumlu sonuçlar doğurmuştur; böylece Türk kadını, çalışma hayatında daha aktif yer alabilmiştir. Ardından gelen işgal yılları ve Milli Mücadele sürecinde, Müslüman Türk kadını artık toplumda politik bir duruş sergileyen; ayrıca hukuki taleplerini cesurca dile getirebilen, eğitim olanaklarından üniversite düzeyinde faydalanmak konusunda ısrarcı bir profil ortaya koymuştur. Türk kadın hareketinde, Türk kadının artık Cumhuriyet'in kurucu kadrolarından talebi, açıkça seçme seçilme hakkını elde etmek olmuştur. Anahtar Kelimeler: Modernleşme, Kadın, Kadın Hakları, Avrupa, Osmanlı Devleti In the Ottoman Empire, the modernisation movements; were essentially; started to be observed, during era of Sultan Selim III. As it is well known, the Ottoman Empire, needed some regulations to stop it's regression across the West. Especially the military techniques and methods that the Western governments applied, were at the forefront for the Ottoman Empire. The Ottoman Empire; didn't give; the required importance to the intellectual development that Europe had gained with the Renaissance, Reform and Enlightenment Movements; on the other hand, just by the military reforms, it's main target, had been to regain it's previous power and prestige. But in time, it was regonized that the military reforms weren't enough and stayed superficial, so that for a fundamental change, considerable steps in the fields of law, education and culture were started to be taken. Within this context, in both the Ottoman and the Western societies, women had given their real struggles during the modernisation periods which were inevitable outcomes of the time. One of the main discussions was how would be the women's position in the society, while the new family profile was being regerated.The precipitating cause of the women movements that were founded notably in the United States of America and than in the Europe, was the Modernisation Movements. In this sense, the American Declaration of Independence (1776) caused a revival among the American women in a period when religion was at the center of the women's life, and when racist movements were at the peak. Thereby, In America white women and black women experienced the struggle of existence in different directions. On the other hand, the French Revolution (1789), was a great motivation both for the women of the continental Europe and the women of the Ottoman Empire in their struggle for gender inequality. With the French Revolution in Europe women has acted as the agitators of the revolution, and they also took important steps for becoming independent individuals like men. By the 19th century besides getting out of their private sphere, for women the main issues were being in the public sphere and in the professional life, and with the Industrial Revolution they wanted to work with men in the factories, and aspired to obtain the right to vote. For Ottoman urban women, the enterprice that illuminated their road; was carried out by some women like the bluestocking Nezihe Muhittin, Halide Edip Adıvar, Ulviye Mevlan, Fatma Aliye and Emine Semiye who had chance to take the advantage of education opportunities that their families provided in the mansions. In the 19th century, they heard about; their Western counterparts' Women's Rights struggle. These women started questioning and criticising in the journals and the newspapers, the gender system which they witnessed in their families and in the society. Thus they started to put forward solution proposals to provide Turkish women equal conditions with men. Establishing associations was another important step taken in this way. In the last period of the Ottoman Empire, the Turkish Women Movement that was started by the -Tanzimat Era(1839); gained a big accelaration by the Constitutional Era(1908) that brought a freedom atmosphere. First World War(1914-1918) had positive consequences ironically for Turkish women ;they were able to take part in the professional life actively. Afterward, during the period of the occupation and the Turkish War of Independence (1919-1922), Turkish women became individuals who had a political aspect, and were able to utter their juridical demands bravely, and exhibited a persistent profile about taking the advantage of the education opportunities at university level. Key Words: Modernisation, Woman, Women's Rights, Europe, the Ottoman Empire