Yetişkinlerin Kariyer Uyumunu Paradigma Değişimi Bağlamında Kişisel ve Kültürel Değişkenlerle İnceleyen Bir Model Sınaması

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2022

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: SEDAT GELİBOLU

Danışman: Metin Pişkin

Özet:

YETİŞKİNLERİN KARİYER UYUMUNU PARADİGMA DEĞİŞİMİ BAĞLAMINDA KİŞİSEL VE KÜLTÜREL DEĞİŞKENLERLE İNCELEYEN BİR MODEL SINAMASI

GELİBOLU, Sedat

Doktora Tezi, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Metin Pişkin

Aralık, 2022, xv + 152 sayfa

Kariyer alanında yaşanan paradigma değişimi kariyer yaşamında öngörülmeyen değişimlere hazırlıklı olmayı, daha fazla risk almayı, belirsizliğe tahammül etmeyi, kariyer planını sorumluluk alarak yapılandırmayı gerektirmektedir. Bu araştırmanın amacı; bu paradigma değişimi bağlamında kariyer uyumu üzerinde etkisi olabilecek değişkenlerin yer aldığı bir modeli test etmektir. Yöntem olarak nicel, kesitsel ve ilişkisel türde bir araştırma yürütülmüştür.

Araştırma kapsamında öncelikle Kariyerde Belirsizliğe Tahammülsüzlük Ölçeği geliştirilmiş, Benlik Kurguları Ölçeği Türkiye kültürüne uyarlanmış ve Sınırsız Kariyer Tutumları Ölçeği araştırmanın hedef grubuna uyarlanmıştır. Bu ölçme araçlarının dışında Kişisel Bilgi Formu, Bilişsel Esneklik Envanteri, Büyük Beşli Kişilik Envanteri, Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği ve Genel Öz Yeterlik Ölçeği veri toplamak amacıyla kullanılmıştır. Genel öz yeterlik, araştırmada ortak değişken (kontrol değişkeni) olarak ele alınmıştır. Araştırmadaki çalışma grubu; üniversite öğrencisi ve üniversite mezunlarından oluşan 622 kişiden oluşmaktadır. Veriler çevrimiçi yöntemle toplanmıştır. Verilerin analizinde; geçerlik ve güvenirlik analizleri, betimsel istatistikler, korelasyon katsayısı, t testi ve yapısal eşitlik modellemesinden yararlanılmıştır.

Araştırmada elde edilen bulgulara göre; kariyer uyumunun üniversite öğrencisi olma ya da mezun olma durumuna göre farklılaşmadığı, deneyime açıklık, bilişsel esneklik, genel öz yeterlik, özerklik ve kariyer uyumu arasında karşılıklı olarak orta düzeyde pozitif yönde, istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler bulunduğu görülmüştür. Sınırsız kariyer tutumları, deneyime açıklık, bilişsel esneklik ve kariyerde belirsizliğe tahammülsüzlük arasında da karşılıklı olarak orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler bulunduğu belirlenmiştir. Genel öz yeterlik puanları kontrol edildiğinde, kariyer uyumu üzerinde en yüksek düzeyde pozitif ilişkiye sahip olan değişkenin özerklik olduğu bulunmuştur. Model bir bütün olarak değerlendirildiğinde; yeni deneyimlere açık ve özerk bireylerin daha yüksek bilişsel esneklik ve belirsizliğe tahammül düzeylerine sahip oldukları, bunun sonucunda da daha fazla sınırsız kariyer tutumları ve daha yüksek düzeyde kariyer uyumu gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar alanyazın ve ilgili araştırmalar ışığında yorumlanmış, araştırmacılara ve uygulayıcılara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Sözcükler: Benlik Kurguları, Bilişsel Esneklik, Kariyer Uyumu, Kariyerde Belirsizliğe Tahammülsüzlük, Sınırsız Kariyer Tutumları.