Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: UMMAHAN ESRA CEYLAN
Danışman: MUALLA YILDIZ
Özet:Bu tezin konusu ölümlülük bilinci (ölümlülük belirginliği) ile Tanrı algısı, dini başa çıkma tarzları, psikolojik iyi oluş ve ölüm kaygısı arasında ilişki olup olmadığını, varsa ne yönde bir ilişki olduğunu tespit etmektir. Ayrıca ölümlülük bilinci ile dini tecrübeler arasındaki ilişkiyi de araştırmaktadır. Bir diğer baktığı konu ise terör saldırılarına doğrudan maruz kalma ile dolaylı maruz kalma arasındaki ölüm kaygısı, psikolojik iyi oluş ilişkisidir. Araştırma 18-65 yaş (X:32) arasında değişen 1344 (830 Kadın 514 Erkek) katılımcıya sırasıyla Sosyo-Demografik Bilgi Formu, Templer Ölüm Kaygısı Ölçeği (15 md.), Dini Başa Çıkma Tarzları Ölçeği kısa formu (14 md.) Tanrı Algısı Ölçeği (22 md.) ve Psikolojik İyi Oluş Ölçeği kısa formu (8md.) uygulanmıştır. Araştırmamızda yaş ile ölümlülük belirginliği durumunda ortaya çıkan psikolojik stres arasında negatif yönde ilişki bulunmuştur. Katılımcıların yaşı küçüldükçe ölümlülük belirginleşmesi durumunda daha çok dua ve ibadet ettikleri görülmüştür. Benzer şekilde ölümlülük belirginleşmesi durumunda kadınlar erkeklerden daha çok dua ettiklerini belirtmişlerdir. Maddi durum ile ölüm kaygısı arasında ise negatif yönde ilişki bulunmuştur. Dolayısıyla kadın olmak, yaşça küçük olmak ve düşük gelirli olmak ölümlülük belirginleşmesi durumunda ibadet ve dua etme alışkanlıkları ile ilişkilidir. Ölümlü olma bilinci artan bireylerde dini tecrübe (ibadet/dua alışkanlığı) ile Tanrı algısı ve dini başa çıkma tarzları arasında ilişki tespit edilmiştir. Ölümlülük belirginleşmesi durumunda sevgi yönelimli Tanrı algısına sahip olan katılımcıların daha çok ibadet ve dua ettiği; Tanrı'ya dair olumsuz atıflarda bulunan katılımcılarda ise ölümlülük belirginleşmesi durumunda ibadet alışkanlıklarında azalma olduğu bulunmuştur. Ayrıca, ölümlülük belirginleşmesi durumunda katılımcılardan olumlu dini başa çıkma stratejilerini kullananların ölümlülük belirginleşmesi durumunda dua etme sıklıklarının arttığı görülmüştür. Bu durum ölümlülük bilincinin neden olduğu psikolojik dehşetle başa çıkmada Tanrı algısı ve dini başa çıkma tarzlarının dini tecrübeleri kullanmada etkili olduğunu ve göstermektedir. Ölümlülük belirginleşmesi durumunda ölüme dair kaygı ile saldırılar sonrası ibadet alışkanlıkları arasında pozitif yönde ilişki görülmüştür. Ölümden korktukça ibadet etmeye yönelim artmış; ölümden korku azaldıkça ibadet sıklığı azalmış ve ölüm algısı değişmeyenlerde de ibadet alışkanlıklarında bir değişim görülmemiştir. Ayrıca katılımcıların %68 gibi bir çoğunluğu ölümlülük belirginleşmesi durumunda daha çok dua ettiklerini belirtmişlerdir. Dolayısıyla bireyler ölümlülük belirginleşmesi durumunda dehşet yönetiminde dini tecrübeleri kullanarak manevi rahatlama sağlamışlardır. Terör saldırılarına doğrudan maruz kalan bireylerin doğrudan maruz kalmayanlara göre ölümden daha az korktukları görülmüştür. Terör saldırısına maruz kalan ve terör saldırılarında yakınını kaybedenlerin ölümden daha az korktukları tespit edilmiştir. Yapılan analizlere göre ölümlülük belirginleşmesi durumunda ölüm algısı değişmeyen katılımcıların psikolojik iyi oluşları yüksek çıkmıştır. Yine ölümlülük belirginleşmesi durumunda ölüm algıları değişmeyen katılımcıların Tanrı'ya dair olumlu atıflar yaptıkları görülmüştür. Bu durumda Tanrı'ya dair atıflar ölümlülük belirginleşmesinde yaşanılan varoluşsal kaygıyla doğrudan etkilidir. Sonuçlar genel olarak ele alındığında sevgi yönelimli Tanrı algısı ve olumlu dini başa çıkma tarzının ölümlü olduğunu bilen insanın yaşadığı psikolojik dehşeti durdurmada tampon görevi gördüğü söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Dehşet Yönetimi Kuramı, Tanrı Algısı, Dini Başa Çıkma, Ölüm Kaygısı, Psikolojik İyi Oluş The purpose of this thesis is to investigate the relationship between mortality salience and God image, religious coping styles, psychological well-being and death anxiety. Also, the relationship between mortality awareness and religious/spiritual experience is analyzed. Moreover, the relationship between being directly affected by terror attacks and death anxiety, psychological well-being is studied. All results are evaluated from the perspective of Terror Management Theory. The sample of this study is 1344 (830 female, 514 male) aged from 18 to 65 years adults from Turkish Muslim people. Participants filled out measures of God image with God Perception Scale, religious coping styles with Religious Coping Scale, death anxiety with Templer Death Anxiety Scale and psychological well-being with Flourishing Scale. The findings show that there is a negative correlation between the age and the stress after mortality salience. Participants whose age are small pray more after the terror attacks. Similarly, the findings show that women pray more than men and divorced people pray more than single people. Moreover, there is a negative correlation between the financial situation and death anxiety. Therefore, being woman, being divorced, being young and being low-paid are related with the habit of praying after the terror attacks. According to the study, there is a correlation between the religious experience (the habit of praying) and God image, religious coping styles in the people whose mortality awareness increase. When the mortality awareness increase, people who has a positive God perception pray more. However, people who has a negative God perception decrease their habit of praying after the terror attacks. Furthermore, participants who use positive religious coping strategies, increase their frequency of praying after the terror attacks. This shows that coping with the psychological terror caused by mortality awareness is related with God image and religious coping styles. The findings show that there is a positive correlation between death anxiety and the habit of praying after the terror attacks. People who are afraid of death tend to pray more. People whose death anxiety decrease start to pray less. Also, people whose opinions are stable with death do not change their habit of praying. Furthermore, 68% of participants state that they pray more after the terror attacks. Therefore, when the mortality awareness increase, people provide moral relief by using religious experiences. People who are directly affected by terror attacks are afraid of death less than people who are not directly affected by terror attacks. Also, people whose friends or family members were died by terror attacks are afraid of death less. According to the study, participants whose perspective of death are stable after the terror attacks are psychologically well-being. Also, these participants give positive credit for God. Therefore, the opinions for God is directly affected by the fact that death become clear because of the existential anxiety that people experience. Results of the study show that, positive God image and religious coping styles are the most essential elements to stop the people's psychological terror who are aware of mortality. Key Words: Terror Management Hypothesis, God Image, Religious Coping Styles, Death Anxiety, Psychological Well-being