Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÜRAY DELLAL
Danışman: Gökşen Çapar
Özet:
2022 yılı verilerine göre Türkiye’de toplam sektörel su kullanım miktarı yaklaşık
57 Mm3 olup bunun 44 Mm3’ü tarımsal sulamadan ( %77), 13 Mm3’ü
ise içme kullanma ve sanayiden (%13) kaynaklanmaktadır. Falkenmark Göstergesine
göre; kişi başına yıllık su potansiyelinin 1000 m3, 500 m3
ve < 500 m3 olması sırasıyla su stresi, su kıtlığı ve kesin su kıtlığı
durumunu göstermektedir. Türkiye’de 2022 yılında kişi başı su potansiyeli 1313 m3/yıl
iken bu potansiyelin 2030 yılına kadar 757 m3/yıla düşeceği ve bu duruma
bağlı olarak da bu tarihten sonra ülkemizin su fakiri ülke statüsüne geçeceği beklenmektedir.
Bu noktadan hareketle bu tez çalışmasında; Türkiye tarımı içinde ekonomi, beslenme
ve sosyokültürel açıdan önemli yeri olan buğdayın su ayak izi incelenmiştir. Türkiye
genelinde 2004, 2010 ve 2023 yılları için yapılan hesaplamalara göre kışlık ekmeklik
buğday üretiminin toplam su ayak izi 33.52 – 40.00 Mm3/yıl, makarnalık
buğday su ayak izinin yalnızca 6.59 Mm3’dür. Kışlık ekmeklik buğday
üretiminin toplam WF: Türkiye genelinde 51 Mm3/ton, Fırat
havzasında 6.81 Mm3/ton, Dicle havzasında 6.6 Mm3/ton,
Diyarbakır ilinde 1.4 Mm3/ton, Sivas ilinde 346 m3/ton,
Kırıkkale ilinde 2120.3 m3/ton olarak hesaplanmıştır.
Türkiye geneli, havza, bölge ve iller düzeyinde yapılan buğday su ayak izi
hesaplamalarına göre; buğday üretimin toplam su ayak izinin en büyük bileşeni yeşil
su ayak izidir ve dolaysıyla da mavi-yeşil su ayak izi oranı düşüktür. Türkiye’nin
kışlık ekmeklik buğday yeşil su ayak izi; Türkiye geneli için 45 Mm3/ton, Fırat
havzasında 3.36 Mm3/ton, Dicle havzasında 3.63 Mm3/ton,
Diyarbakır ilinde 1 Mm3/ton, Sivas ilinde 340 m3/ton,
Kırıkkale ilinde 1991 m3/ton olarak hesaplanmıştır. Bu
bulgulara göre Türkiye’de buğday üretimi, esas olarak kuru tarım koşullarında yapılması
nedeniyle yağmur suyuna bağlılık göstermektedir. Buğday WF bakımından iller ve bölgeler
içinde ve arasında genellikle farklılıklar çıkmaktadır. Bu durum illerin ve bölgelerin
toprak yapısı, su kaynakları ve bunların yönetimi, iklim koşulları, tarım uygulamaları,
su ayak izini hesaplamada kullanılan modeller vb. faktörlerin değişiminde ileri
gelmektedir.