Rus dış politikasında kimlik arayışı: Batı'dan kopuşun tarihsel analizi

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2020

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ORKHAN GAFAROV

Danışman: EREL TELLAL

Özet:

Rusya'nın dış politikasını şekillendiren etkenler konusunda günümüze kadar hem iç hem de dış nedenler üzerine yapılan tartışmalara bakıldığı zaman; ekonomi, kültür, kimlik, öteki ile olan ilişki ve ideolojik bağlamlarda farklı yorumlar ve analizler yapılmaktadır. Bu çalışmada; aktör merkezli inşacı uluslararası ilişkiler perspektifinden hareket edilmiş, siyaset ve sosyal psikoloji alanlarında kullanılan ''Sosyal Temsiller'' kavramının çalışmaya eklemlenmesiyle birlikte, Rusya'nın dış politikasının nasıl ve niçin bu şekilde ortaya çıktığı sorusu yanıtlanmaya çalışılmıştır. İnşacı uluslararası ilişkiler yaklaşımına aktör merkezli ve bireyselci yöntemle bir bakış getirilmiş, toplum katmanları ve elitler içinde sosyal temsillere dair fikirlere odaklanılmış ve bunların dış politika çıktılarına nasıl yansıdığına bakılmıştır. Sosyal temsillerin Rus dış politikasındaki etkisine odaklandığımız için; X. yüzyıldan XX. yüzyılın başlarına kadar Rusya'da birbirinin antagonizmi olan, ama zamanla kendi içlerinde de farklılaşan iki ana eksenin, yani Batıcı (Liberal, Sosyalist, Marksist) ve Yerelci (Muhafazakar ve Milliyetçi) çevrelerin inşa ettikleri fikir ya da düşünce kümeleri, tarihselci bir perspektiften ele alınmıştır. Kiev, Moskova ve Büyük Novgorod Knezlikleri'nin yönetim biçimleri ile sosyal temsiller olarak Batıcı ve Yerelci fikirlerin gelişimindeki rollerine değinilmiştir. Daha sonra III. İvan ve Moskova Devleti'nin ortaya çıkışına, taşıdığı birleştirici misyona bakılmıştır. III. Roma ve Mesihci devlet felsefesinin, bir sosyal temsil olarak dış ve iç politikaya yansımasına bakılmıştır. 1648 yılında Westphalia uluslararası sisteminin ortaya çıkışı ve Rusya'ya yansıması sonucunda eski sosyal temsillerin kullanımından imtina edilmiştir. Bu dönemde yeni Batıcı sosyal temsillerin niçin ve nasıl ortaya çıktıkları incelenmiştir. XVIII. yüzyıldaki I. Petro döneminde devam eden Batılılaşma hareketlerine, Avrupa tipi imparatorluk fikrine ve bu dönemki devlet felsefesine bakılmıştır. Daha sonra Batılılaşma sürecinin II. Yekaterina döneminde etkinliğini yitirmesine değinilmiştir. 1768-1774 yılları arasında yapılan Kırım Savaşı'nın, her ne kadar jeopolitik anlamda bir zafer olarak görülse de, Batıcılık düşüncesinde yaşanan kırılmanın başlangıcı olduğu saptanmıştır. Eski Rus geleneksel sosyal temsillerine dönüş ile XIX. yüzyıl Napolyon Savaşları'nın sürece etkileri incelenmiştir. XIX. yüzyılda I. Alexander döneminde yaşanan tartışmalara, erken muhafazakarlık fikirlerinin ortaya çıkışına, II. Nikolay döneminde izlenen Ortodoks muhafazakar iç ve dış politikaya değinilmiştir. Aynı zamanda II. Alexander dönemindeki reformlara ve Rus Milliyetçiliği anlayışının şekillenmesine bakılmıştır. III Alexander ve II. Nikolay dönemlerindeki muhafazakar milliyetçi anlayışın Rus dış politikasına etkisine bakılmış; Rus – Japon Savaşı'na kadar olan bir dönem incelenerek, hem iç hem de dış politika bağlamında önemli tarihsel olgular üzerinden saptamalar yapılmıştır. Böylelikle, çalışma boyunca sosyal temsillerin şekillenişinin iç ve dış politikaya yansımalarına tarihselci bağlamda bakılmıştır. There are different interpretations and analyzes have been made up to the present day in economical, cultural, identity, relationship with the other and ideological contexts on both internal and external causes of the factors shaping Russia's foreign policy. In this study, the question of how and why the Russia's foreign policy emerged in a certain way is tried to be answered from the perspective of the actor-centric constructivist international relations with the addition of the concept of ''Social Representations'' used in the fields of politics and social psychology. An actor-centric and individualistic perspective has been brought to the constructivist approach to international relations, focusing on ideas of social representations within the layers of society and elites and how these are reflected in foreign policy outcomes. Since it is focused on the impact of social representations on Russian foreign policy here; circles of ideas or thoughts, constructed by the two main axes, namely the Westernist (Liberal, Socialist, Marxist) and Localist (Conservative and Nationalist), that were antagonistic in Russia from the X until the beginning of the XX century, but differentiated in time, are discussed from a historicalist perspective. The management styles of Kiev, Moscow and Great Novgorod Knezlikes and their role as social representatives in the development of Western and Localist ideas are mentioned. Then the emergence of the State of Moscow, III Ivan and the unifying mission he carried out are examined. The reflection of III Roman and Messiah state philosophy as a social representation on foreign and domestic politics is examined. As a result of the emergence of Westphalia's international system in 1648 and its reflection to Russia it was refused from the use of old social representations. It is examined, why and how new Western social representations emerged in this period. Westernization movements, the idea of European-type empire during the period of Petro I. XVIII. century, and the state philosophy of this period were examined. Then, the lost of effectiveness of the Westernization process during the II. Yekaterina period was mentioned. Although the Crimean War between 1768-1774 was seen as a geopolitical victory, it was determined as the beginning of the breaking of Western thought. With the return to the old Russian traditional social representations, the effects of the Napoleonic Wars in the XIX. century were examined. The discussions in the period of Alexander I in the XIX. century, the emergence of ideas of early conservatism, II. Orthodox conservative domestic and foreign policy followed during the period of Nikolai were mentioned. At the same time, the reforms in the II Alexander period and the shaping of Russian nationalism were examined. The effect of conservative nationalist understanding on the Russian foreign policy during the Alexander III and Nikolai II period was examined. The period until the Russian and Japanese War was examined and the findings were made on important historical facts in the context of both domestic and foreign policy. Thus, the reflections of the formation of social representations on domestic and foreign policy were examined in a historicalist context throughout the study.