Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NAİF YAŞAR
Danışman: Mehmet Akif Koç
Özet:
İslamî fikriyatın teşekkülünde ilk dört asır büyük bir öneme sahiptir.
Zira temel İslam ilimlerinin doğuşu ve sistematize edilişi bu döneme
denk gelmektedir. Bu dönemde İslam Devleti'nin büyümesi ve Müslümanların
yeni kültürlerle karşılaşmasıyla, İslamiyet'in ilk yıllarında
sorgulanmadan kabul edilen dini düşüncelerin bu dönemlerde sorgulanmaya
başlanmasına sebep olmuştur. Özellikle Hz. Osman'ın şehit edilmesiyle
başlayan siyasî iç kargaşaların etkisiyle İslam âlimleri arasında birçok
kelamî konuda ihtilaflar ortaya çıkmış ve bu ihtilaflar paralelinde
birbirinden farklı görüşleri olan birçok fırka tezahür etmiştir. Ortaya
çıkan bu fırkaların fikirlerinde temel aldıkları referanslar da doğal
olarak birbirinden farklılık arz etmiştir. Bazı fırkaların temel
dayanağı Kur'ân ve Sünnet iken, bazılarının akıl ve mantık ve diğer
bazılarının ise siyasî muharrikler olmuştur. Özetlediğimiz bu dönemi
değerlendiren ve bu bağlamda bir tutum geliştiren Taberî, bazılarına
göre Selefî, bazılarına göre koyu bir Ehl-i Sünnet taraftarı, bazılarına
göre Ashabu'l-Hadis'ten biri ve diğer bazılarına göre ise Eş‛arī
kelamcılarının bir prototipidir. Fakat bu tanımlamaların hiçbirisi tam
olarak Taberî'nin kelamî konumunu yansıtmaz. Bununla beraber bu
tanımlamaların her birisinin haklılık payı da yok değildir. Zira Taberî,
bu fırkaların hepsinin de bazı görüşlerini benimsemiştir. Fakat tüm
fikirlerini kabul ettiği bir fırka yoktur. O, genel itibariyle Ehl-i
Sünnet'in görüşlerini paylaşmakla beraber, bu görüşlerinde tam bir
tutarlılık içerisinde hareket etmez. Zira Ḳaderiyye vb. bid‛a fırkası
olarak gördüğü grupların düşüncelerini reddetme endişesi ve kendisini
mensup gördüğü akideyi savunma telaşı onu, bazı görüşlerinde çelişkiye
sevk etmiştir.