Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ahmet AKGÜÇ
Danışman: ŞABAN ALİ DÜZGÜN
Özet:İsmail Gelenbevî (1730-1791) Osmanlı Devletinin gerileme döneminde yaşayan, eser yazmanın hoş karşılanmadığı bir ortamda genelde haşiye metoduyla eserler yazan ve önde gelen alimlerden birisidir. O da birçok Osmanlı alimi gibi çok yönlüdür. Mantık, kelam, felsefe, ve matematikle ilgilenmiş, bu alanlarda kitaplar yazmış ve ders vermiştir. En genel kavram olarak varlık, cinsi ve faslı olmadığından kendisini daha açık hale getirecek bir kavram bulunamadığından tarifi yapılamamıştır. Buna rağmen varlık en açık kavramdır zira insan kendi varlığının açık oluşundan şüphe duymamaktadır. Tercüme hareketlerinden sonra varlık kavramıyla kavramsal tartışma hız kazanmıştır. Bu tartışmanın Kur\\\'an\\\'da şey kavramıyla yapıldığını söylemek mümkündür. Gelenbevî, varlık alanlarını dört kısma ayırmıştır. Bunlar, Mutlak varlık, zihinsel varlık, zihin dışı varlık ve nefsü\\\'l-emr\\\'de varlık. Bir kısım İslam filozofları ve kelamcılar, Eflatun\\\'un idelerine tepki olarak zihinsel varlığı kabul etmekle bir şeyin iki varlığı olacağı endişesine düşmüş ve zihinsel varlığa karşı tavır almışlardır. Varlık-mahiyet, varlık-zat, zat-sıfat arasındaki nisbetlerde görüş ayrılığı hep bu endişeye dayandığı görülmüştür. Gelenbevî, zihinsel varlığı kabul etmekle varlık alanlarını birbirinden ayırarak problemi çözmeye çalışmıştır. Gelenbevî, varlık modlarını üç bölüme ayırmıştır. Zorunlu varlık, mümkün varlık ve mümteni\\\'. Gelenbevî, diğer düşünürlerden farklı olarak mümteni\\\'nin en açık olduğunu ileri sürmüştür. Zira ona göre zorunlu ve mümkün, mümteni sayesinde bilinmektedir. Gelenbevî, mümteninin farazi bir mahiyetinin olduğunu, bilginin bununla ilişki kurduğunu savunmuştur. Aksi halde mümteni, bilginin konusu olmayacaktır. O, Zorunlu varlığın zihin dışında hüviyetiyle var olduğunu ileri sürmüştür. Buna göre birinci ve ikinci kategoriler içi boş kavramlar değildir.