Ebu’l-Muîn en-Nesefî bağlamında mâturîdî gelenekte mu‘tezile karşıtlığı

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Fatıma Rümeysa Yüksel

Danışman: OSMAN AYDINLI

Özet:

Mu’tezile ve Mâturîdiyye mezhepleri tarih içinde İslâm coğrafyası üzerinde derin etki bırakan iki itikadî mezheptir. Her ikisi de rey zihniyetine ve genel çerçevede Hanefî düşüncesine sahip olmalarına rağmen birbirlerinden farklılık göstermektedir. Mâturîdî geleneğin içerisinde Mu’tezile mezhebine karşı sert ve olumsuz bir tavır söz konusudur. Çalışmamız bu akılcı mezheplerin birbirlerine karşı gösterdiği bu karşıtlığın nedenlerini ortaya koymaktadır. Aynı zamanda bu ana konuyu aydınlatmak adına, Mu’tezile mezhebinin Hanefîlik ile olan ilişkisinde tarih içinde gelişen kırılma noktaları, yol ayrımları, Ebu’l-Muîn en-Nesefî (508/1115)’nin Mâturîdiyye mezhebindeki yeri ve bu mezhebi sistemleştiren kişi olarak Mu’tezile’yi tenkit ettiği konular ele alınmıştır. Tezimiz iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde iki akılcı mezhep Mu’tezilî ve Mâturîdî zihniyetlerin mezhepleşme süreçlerine ve tarih içindeki Hanefîlik ile ilişkisine değinilmektedir. İkinci bölüm ise Mâturîdî mezhebinin ikinci kurucusu olarak atfedilen Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin Mu’tezile mezhebini eleştirme nedenlerinin arka planını, adı geçen âlimin eserlerinin bilgi kaynaklarını, yöntemini, eserlerinde tenkit ettiği Mu’tezilî şahsiyetleri ve kelami görüşleri içermektedir.