Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BAŞAK AVCIOĞLU ÇOKÇALIŞKAN
Danışman: NİLGÜL KARADENİZ
Özet:Ekosistemlerde yaşanan bozulmalar, akademi ve politika nezdinde ekosistemhizmetlerinin ekonomik ve ekonomik olmayan değerini gündeme taşımıştır. Ekosistemhizmetleri çoğunlukla, toplumlara eşit faydalanmanın olduğu “kamu malı” olaraksayılmaktadır. 24607 Sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre doğal ekosistemler, yararıkamuya ait alanlardır, dolayısıyla toplum yararı için yönetilmelidir. Doğal alanyönetiminde, korunan alan planlamasına kadar inen ölçekte hakim yararcılık anlayışı,ekosistemlerin ekonomik değerlemesi ve bunlardan sağlanan gelirin artırılmasınaodaklanmaktadır. Bundan ötürü toplumda, ekonomik kıymette düşük ancak biyolojikçeşitliliği yüksek ekosistemlerin korunmasından vazgeçilebileceği kaygısıbulunmaktadır. Bu araştırma, ekonomik yöntemlerin dışında ekosistem hizmetlerinin,sosyal değerlemeyle belirlenerek korunan alan planlamasına bütünleştirilmesiniamaçlamıştır. Araştırma kapsamında, Küre Dağları Milli Parkı (KDMP) ve tamponbölgesinin ekosistem hizmetleri faydalanıcıların sosyal değerleri ve arazi kullanımtercihleriyle belirlenmiş ve coğrafi bilgi sistemleri modelleriyle haritalanmıştır. Eldeedilen bulgulara göre, bitkisel besin tedariki faydalanıcılar için en yüksek kullanımdeğerine sahip ve rekreasyon ve turizm ise en öncelikli ekosistem hizmetidir.Faydalanıcılar için ekosistem hizmetlerinin kullanım değeri, ekonomik değerinden dahaönemlidir. Sosyal değerleme temelli modellemenin, düzenleyici ve destekleyicihizmetlerin belirlenmesi açısından önemli olduğu ortaya çıkmıştır. KDMP’nin ormanekosistemlerinin çevresindeki faydalanıcılar için su akışının düzenlenmesi ile su kaliteve miktarının artırılması hizmetini sağlayan bir ekosistem olduğu bununla birlikte,yakın çevresine taşkınların önlenmesi ve toprağın sabitlenmesi hizmetlerini sunduğubelirlenmiştir. Bu çalışmayla ekonomik değerlemede temsil edilmeyen ekosistemhizmetlerinin sosyal değerleme temelli analiziyle korunan alan planlamasınabütünleştirilebileceği bir yaklaşım geliştirmiştir. Bulgular, korunan alanların içinde vedışında devam eden, ekosistem hizmet ve fonksiyonlarının bütünlüğünün korunmasıiçin korunan alan planlaması ve üst ölçekli fiziki planlarda yeni bir bölgelemeyaklaşımının geliştirilmesi açısından önemlidir.AbstractDegradation in ecosystems brought ecosystem services in the agenda of academics andpolitics in terms of economic and non-economic valuation. Ecosystem services aremostly considered as public goods with equal benefits to public. Depending on TurkishCivil Law with number 24607, natural ecosystems are areas of which benefits belong topublic, therefore should be managed for the sake of public. In management of naturalareas, supreme utilisation understanding down to protected area scale focuses oneconomic valuation of and increasing income from ecosystems. Due to this approach,there is concern that protection will be given up for ecosystems with high biologicaldiversity but with low economic value. This research aimed to integrate ecosystemservices into protected area planning through their determination by social valuation outof economic methods. Within the scope of the research, ecosystem services in KüreMountains National Park (KMNP) and its buffer zone were determined by social valuesand land use preferences of the beneficiaries and mapped by geographic informationsystems models. According to findings, provision of herbal food has the highest usevalue and recreation and tourism is the ecosystem service with highest priority for thebeneficiaries. It was appeared that social valuation based models are important todetermine regulating and supporting services. It was found out that, KMNP’s forests areecosystems that provide services for regulation of water, increasing quality and quantityfor surrounding beneficiaries, and provide flood prevention and soil stabilization for itsvicinity. With this study, an approach was developed to integrate unrepresentedecosystem services into protected area planning through social valuation based analysis.The results are important to develop a new zoning approach in protected area planningand in upper scale physical plans for the protection of ecosystem services and functionsin and continue outside protected areas.