Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İBRAHİM MERT ÖZTÜRK
Danışman: NEŞE ÖZDEN
Özet:Türkiye’nin, biri kendisiyle aynı ittifakta (Yunanistan), diğeri ise karşı ittifakta (Bulgaristan) yer alan iki Balkan komşusuyla Soğuk Savaşın ilk on beş yılındaki siyasi ilişkilerinin incelenmesi ve bu ilişkilerin ilgili ülkeleri nasıl etkilediklerinin saptanması tezin birincil amaçlarındandır. 1945-1960 süreci, Türkiye’nin iki Balkan sınır komşusu ile yaşadığı ilişkilerde kritik bir zaman aralığı olarak belirdi. Çalışmada bu durum özellikle, dönemin devlet adamlarının ve hükümetlerinin faaliyetleri ve uyguladıkları politikalar açısından ele alınmıştır. Burada Bulgaristan’ın Komünist Partisi ve liderlerinin Türkiye’ye bakış açısı verilirken, ne Dimitrov’la başlayan Vatan Cephesi politikalarının ne de son derece sert Çervenkof politikaları süreci sonrası ortaya çıkan yumuşama devresinde Anton Yugof ve esas karar verici Todor Jivkov politikalarının, Türkiye’ye karşı fazla bir değişiklik göstermediği incelenmiştir. Karşılık olarak aynı sertlikteki tavır, hem CHP hem de DP dönemlerinde izlenmiştir. Yunanistan’da ise 1945-1953 devresinde, Plastiras’tan Vulgaris’e, Çaldaris’ten, Venizelos’a ve Papagos döneminin ilk yılları dâhil, her ne kadar Türkiye ile ittifak içinde ve işbirliği çalışmaları sürecinde olunsa da Kıbrıs sorunuyla birlikte Papagos ve Karamanlis dönemlerinde Türkiye’ye karşı bakış açısında ortaya çıkan sertleşme, kendisine özellikle Adnan Menderes ve Fuad Köprülü sonrası Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’nun politikalarında karşılık bulmuştur. Adnan Menderes’in sert tavrı ünlü Liman Lokantası konuşmasıyla iyice kendisini gösterirken, Fatin Rüştü Zorlu ise 1955’in Londra Konferansı’nda sert tavrıyla dikkat çekmiştir. Tezde Türk basınınından ve kısmen de yabancı basından gelen haberler değerlendirilmiştir. Türk basını, Bulgaristan’a eleştirel yaklaşırken, Yunanistan için yine Kıbrıs sorununun ortaya çıkışına kadar olumlu yazılara rastlanmış, sonraki dönemde Yunanistan, Bulgaristan’dan dahi ağır eleştirilmiştir. Bunlar ele alınırken, yabancı basının görüşleri, ABD’deki basın kuruluşları, New York Times, Daily News gibi gazetelerin Türk-Yunan ilişkilerine sıklıkla yer verişi ve İngiliz basınından Times, Daily Express ve Economist gibi gazete ve dergilerin özellikle Kıbrıs sorununu, Türk-Bulgar ve Türk-Yunan ilişkilerini ele alışını inceleme imkânı doğmuştur. Çalışma, dönemin arşiv belgeleri ve özellikle Türk basınına dayanarak şekillenmekle birlikte, dönemin siyaset adamlarının, Mecliste ve basındaki beyanlarıyla da desteklenmiştir.Abstract The first aim of this thesis is to examine both the political relationship of Turkey with the two neighboring countries at the Balkans, one of which is on the same alliance (Greece) and the other is on the opponent one (Bulgaria); and the effect of these relations to the related countries in the first fifteen years of the Cold War. The period between 1945-1960 was a critical time frame for Turkey according to her relations with the two Balkan neighbors. In this thesis, this situation was discussed in the light of the actions and policies of the political leaders and the governments of this era. The point of view of the Bulgarian Communist Party and its leaders as Dimitrov, Chervenkov and Zhivkov’s harsh attitude to Turkey was examined and it has been found out that even in the détente period of Bulgaria after 1956, the manner of Bulgarian policies towards Turkey did not change. In response, the hard line of Turkish policies accompanied by the activities of both CHP and DP political leaders were observed during this period. By the way, while taking Greece into consideration in the same period, the era between 1945 and 1953 was a friendly one towards Turkey by the friendly and cooperative policies of the Greek leaders as Plastiras, Vulgaris, Tsaldaris, Venizelos and Papagos. However, with the Cyprus issue which came into existence into the world scene, the attitude of the Papagos and Karamanlis governments sharply changed towards Turkey while Adnan Menderes and his associates like Fatin Rüştü Zorlu and Fuad Köprülü were also rigorous to Greece’s difficult manner. Adnan Menderes’ famous speech at Liman restaurant and Zorlu’s attitude in London Conference of 1955 are good examples for this change in policies of Turkey about Greece. Besides these circumstances, this thesis also examines the point of view of the Turkish press on these relations with Greece and Bulgaria and tried to analyze some comments of the foreign press on the events. While, Turkish press strongly criticized Bulgarian policies in every term of the period 1945-1960, after 1954, their main target was Greece because of the Cyprus issue. While determining these articles of Turkish press, the newspapers of United States and Britain as New York Times, Daily News, The Economist, Times and Daily Express were also examined. Their analyses about Turkey’s relations between Bulgaria and Greece were also underlined. This study was based on the archives mostly and especially the archives of the Turkish newspapers, as well as on the detailed comments and speeches of the political figures of the period between the years 1945 and 1960.