Hadisleri anlama yöntemi olarak esbâb-ı vurûd

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: İBRAHİM SAYLAN

Danışman: ENBİYA YILDIRIM

Özet:

Saylan, İbrahim, Hadisleri Anlama Yöntemi Olarak Esbâb-ı Vurûd, Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. Enbiya Yıldırım, XI+378s. Çalışmamız giriş, dört bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında şunlara yer verilmiştir: Araştırmanın konusu, önemi ve amacı hakkında bilgi verilmiş ve çalışmanın planı ve metodu tespit edilmiştir. Bu çalışmanın birinci bölümünde, kavramsal çerçeve başlığı altında esbâb, vurûd, nüzûl, siyâk, sibâk ve bağlam kelimelerinin lügat ve ıstılah anlamları açıklanmıştır. Esbâbu vurûdi'l-hadîsin tarihçesi ve bu sahada yazılmış eserler tanıtılmıştır. Esbâb-ı vurûd ile esbâb-ı nüzûl arasındaki ilişki mukayeseli bir şekilde ele alınmıştır. İkinci bölümde ise hadislerin vurûd zamanı ve mekânı çeşitli gruplara ayrılarak onlara örnekler verilmiştir. Hadislerin vurûd ettiği meclisler yönüyle de müminlerin ve gayr-i müslimlerin birlikte olduğu, eşref ve avamın, yaşlılar veya gençlerin, kadınların, tek kişi veya bir cemaatin bulunduğu şeklinde muhatap kitle esas alınarak gruplandırılıp örnekler verilmiştir. Zaman, mekân ve meclisin hadisin anlaşılmasında, katkısının ne olduğuna işaret edilmiştir. Çalışmamızın üçüncü bölümünde ise esbâbu vurûdi'l-hadîsin faydaları ve bu faydanın elde edilmesi için istifade edilen temel kurallardan; tahsîsu'l-âmm, mutlakın takyîdi, mücmeli tafsil, neshin tahdidi ve nâsihin mensûhtan ayırt edilmesi, hükmün illetinin beyanı ve müşkilin izah edilmesi gibi ilkeler örnekler ışığında açıklanmıştır. Sebeb-i vurûd: kaynak, işlev, açıklık-kapalılık, sebeplerin var olup olmaması ve dayanak açısından, sebebe etki eden amiller, bir hadis için sebebin sayısı gibi gruplandırılarak örneklerle izah edilmeye çalışılmış ayrıca uydurma vurûd sebeplerinin varlığına örnekler verilmiştir. Dördüncü bölümde ise esbâb-ı vurûd anlam üzerindeki etkisi açısından incelenmiştir. Esbâb-ı vurûdun hadîslere tatbiki başlığı altında; hadislerin zaman, mekân, münasebet, illet ve hikmeti örnekler üzerinde tespit edilmeye çalışılmıştır. Son olarak sebep inşası kısmında sebebi bilinmeyen hadislere örnekler verilmek suretiyle tarihî, sosyo-kültürel vb. unsurlardan faydalanılarak muhtemel vurûd sebebleri inşa edilmeye çalışılmıştır. Saylan, Ibrahim, Esbâb-ı Vurûd as a Method of Understanding Hadith, Ph.D. Dissertation, Supervisor: Prof. Dr. Enbiya Yıldırım, XI + 378 pages Our study consists of introduction, four chapters and result. In the introduction part, research about the subject, its importance and aim are given and the plan of the work and methods are determined. In the first part of the study, the dictionary and term meanings of esbâb vurûd, nüzûl, siyâk, sibâk and context are examined in a contextual framework. The history of Esbâbu vurûdi'l-hadith and the works written in this field are introduced. The relation between Esbâb-ı vurûd and Esbâb-ı nüzûl is handled comparatively. In the second part, examples are given by grouping hadiths' vurûd time and place variously. Also examples are given by grouping the Muslims and non-Muslims who are together, nobles and plebeians, old or young people, women, a person or a community in the aspect of communities that hadiths' vurûd. The contribution of time, place and community to the understanding of hadith are pointed In the third part of our study, the benefits of asbâbu wurûdi'l-hadith and the basic rules to obtain this benefit like tahsisu'l-âmm, absolute takyid, mücmeli tafsil, nesh tahdid and discrimination of nâsih from mensûh are explained by using examples. Sebeb-i wurûd is tried to be explained by using examples in terms of source, function, explicitness-obliqueness, the reasons existed or not, in terms of reference, the factors affect the reason, and the number of the reasons for a hadith, and also examples are given to the existence of the improvised vurud reasons. In the fourth part, asbâb-ı wurûd is examined in terms of the effect on meaning. Under the topic of adaptation of asbâb-ı wurûd to hadith; the time of hadiths, place, relationship, its reason and aphorism are tried to be determined on examples. Finally, in the reason part, possible wurud reasons tried to be explained by giving examples to the hadiths of which reasons aren't known and using the factors such as historical, socio-cultural, etc.