Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NİHAN YENİLMEZ ARPA
Danışman: NİLGÜL KARADENİZ
Özet:Korunan alanlar, biyolojik çeşitliliğin, doğal ve kültürel kaynakların korunması için en önemli araçlardan biridir. Bu alanlar sağlık ve insanların refahını da içerecek şekilde yeryüzündeki yaşam için kritik önem taşımaktadırlar. Günümüzde korunan alanların belirlenmesi, planlanması ve yönetimi ile ilgili bir çok çalışma yapılmaktadır. Ancak korunan alanlarda yaşayanların ve diğer ilgi gruplarının ihtiyaçları, hakları ve sorumluluklarının bu süreçlere yansıtılmasında hala büyük sorunlar yaşanmaktadır. Bu araştırma ile korunan alanların belirlenmesi, planlanması ve yönetiminin geniş bir perspektife sahip olması gerektiği göz önüne alınarak Sultan Sazlığı Milli Parkı örneğinde, katılımcı süreçlerin etkinliğini ölçmek ve değerlendirmek amaçlanmıştır. Tez çalışması kapsamında öncelikle Türkiye’deki korunan alanların belirlenmesi, planlanması, yönetimi süreçlerine bağlı olarak katılım konusundaki mevcut durum; yasal, politik, yönetsel açılardan değerlendirilmiştir. Sultan Sazlığı Milli Parkı’nda yürütülen GEF-II projesinde uygulanan katılımcı süreç; katılımın sosyal, fonksiyonel, karar gücü, yönü, motivasyon ve memnuniyet boyutları ile değerlendirilmiş ve böylelikle katılımcı süreç ölçülebilmiştir. Katılımın sosyal boyutunda geniş katılımdan ziyade doğrudan odak grupları ile çalışılmanın yararlı olduğu; fonksiyon boyutunda katılımcıların tümünün yeterli düzeyde bilgilendirilmesi ve süreçlere dahil edilmesinin gerektiği; katılımın yönü boyutunda ilgi gruplarının direnç gösterme ve göstermeme durumlarının çalışmanın başarısını etkilediği; karar gücü boyutunda katılımcıların sorumluk alıp almama durumlarının uygulamaları kolaylaştırdığı; motivasyon boyutunda katılımcıların sürece katılımını artırmaya yönelik bazı araçların kullanılmasının kesinlikle faydalı olduğu; memnuniyet boyutunda ise çalışmanın sonuçlarının kişisel ve mesleki gelişime katkısı ile alana yansıması durumunun etkili olduğu görülmüştür. Çalışma alanında katılımın altı boyutu için tanımlanan 30 göstergenin istatistiksel olarak ölçülmesi sonucunda katılım oranının %60,2 olduğu görülmüştür. Ülkemizdeki korunan alan uygulamalarında katılım durumunun orta düzeyde kaldığı, korunan alanların yönetiminin etkinliği için ilgi gruplarının katılımının mevzuat, politika ve planlarda yer almasının sağlanması ile katılım için uygun mekanizmaların ve yaklaşımların tanımlanması gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu bağlamda araştırma amacı çerçevesinde, Sultan Sazlığı Milli Parkı örneğinden yararlanılarak korunan alanlar için uygulanabilir katılımcı yaklaşımlar ortaya konmuştur. Abstract Protected areas are one of the most important tools for the protection of biodiversity, natural and cultural resources. These areas have vital importance for the life on earth involving the health and welfare of the people as well. Today, many studies are carried out on the determination, planning and management of the protected areas. However, many problems are still faced in the reflection of needs, rights and responsibilities of inhabitants of protected areas and other stakeholders in this process. With this research it is aimed to measure and evaluate the effectiveness of participatory processes in the case of Sultan Sazlığı National Park by taking into consideration that determination, planning and management of protected areas must have a wide perspective. Within the scope of the research, first, the current situation of participation in connection with determination, planning and management process of protected areas in Türkiye is evaluated with regard to the legal, political and administrative aspects. The participatory process applied in Sultan Sazlığı National Park carried out by GEF-II Project has been evaluated with regard to social, functional, decision-power, direction, motivation and satisfaction dimensions of participation and in this way participatory process could be measured. It is observed that; cooperating directly with the focus group rather than a broad participation has been beneficial on the social dimension of the participation and it is required that all of the participants should be adequately informed and included in the processes on the functional dimension of the participation. It is also observed that the resistance or nonresistance of the stakeholders have affected the success of the research on the dimensions of the participation and decision-power and the condition of the participants’ whether taking responsibilities or not has simplified the applications. It is viewed that, on the motivation dimension, it has been really useful to use some tools for increasing the participation of the participants into the process and it is experienced that on the satisfaction dimension, the results of the research have been effective in contributions to self-improvement and career development as well as the reflection to the area. It has been seen that the rate of participation is %60,2 after whole participatory process in the research area was assessed statistically according to 30 indicators for six dimension of the participation. It has been concluded that participation condition in the protected areas in our country is at medium level and it is required for the effectiveness of the management of the protected areas that the participation of the stakeholders should take place in the legislation, politics and plans. It has been concluded that appropriate mechanisms and approaches for the participation should be defined as well. In this context, within the frame of the purpose of this research applicable participatory approaches based on the case area, Sultan Sazlığı National Park, are defined.