Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEKA TAHER YIMAM
Danışman: Gökşen Çapar
Özet:
Etiyopya'nın başlıca bitkilerinden birisi olan teff, tarımsal gelir ve gıda güvencine önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır. Teff bitkisi, Etiyopya'da 6 milyondan fazla çiftçi tarafından yaklaşık 3 milyon hektar alanda yetiştirilmektedir. Tarım, en fazla su kullanan sektördür. Su kaynakları üzerindeki baskıya işaret eden göstergelerden birisi de su ayak izidir. Su ayak izi, üretim süreçlerinde hem dolaylı hem de doğrudan tatlı su kullanımını ölçmektedir. Tedarik zincirinde tatlı suyun nasıl ve nerede kullanıldığına dair faydalı bir bakış açısı sağlayan su ayak izi göstergesi karar alma süreçlerini kolaylaştırmaktadır. Tarımsal üretimde bitkinin ihtiyaç duyduğu suyun etkili yağıştan karşılanan kısmı yeşil su ayak izi, yeraltı veya yüzey suyundan karşılanan sulama suyu ise mavi su ayak izi olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, 2019-2020 üretim dönemi için Etiyopya’da teff bitkisinin en fazla üretildiği bölgelerde su ayak izini belirlemektir. Çalışma aynı zamanda teff bitkisinin belirtilen yıldaki ekonomik su verimliliğini hesaplamayı amaçlamaktadır. Etiyopya'da teff üretiminin %85'inden fazlasını oluşturan Oromia, Amhara, Tigray ve SNNPR bölgeleri seçilmiş; CROPWAT 8.0 ve CLIMWAT 2.0 uygulamaları kullanılarak su ayak izi hesaplanmıştır. Yeşil, mavi ve toplam su ayak izi değerleri m3/ha, m3/yıl ve m3/ton olarak verilmiştir. Seçilen bölgeler için ortalama etkili yağış (Peff) 330 mm iken, teff bitkisinin büyüme dönemindeki ortalama su ihtiyacı 309 mm’dır. Teff bitkisinin toplam su ayak izi seçilen bölgeler için ortalama 3089 m3/ha olmuştur. Teff üretiminin 2019/2020 yılında toplam su ayak izi 9 milyar m3 olarak gerçekleşmiştir. Yeşil su ayak izi bileşeni, yıllık toplam su ayak izinin %78'ini oluşturmakta, kalan %22'si ise mavi su ayak izini temsil etmektedir. Teff'in ton başına toplam su ayak izi 1772 m3‘tır. Teff'in 2019/2020 üretim dönemindeki ekonomik su verimliliği 0.68 USD/m3 olarak gerçekleşmiştir.