Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MUSTAFA TÜRKMEN
Danışman: SERAP NAZLI
Özet:Bu çalışmada, öznel iyi oluşun oluşmasında etki edebilecek bazı değişkenlerin bir bütün halinde (model olarak) oluşturdukları yapının test edilmesi amaçlanmıştır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar göz önünde bulundurularak, ana baba tutumları, özsaygı ve algılanan sosyal destek değişkenlerinin öznel iyi oluş ile ilişkili olduğu ortaya konulmuştur. Bu ilişki ağı içerisinde söz konusu değişkenlerin yapıları göz önünde bulundurularak test edilmek üzere iki model oluşturulmuştur. Oluşturulan 1. modelde kişinin öznel iyi oluşunun bir nedensellik içerisinde öncelikle anne babasının çocuğu yetiştirme tutumlarıyla başladığını varsaymaktadır. Daha sonra bu anne baba tutumunun kişinin özsaygısını ve algıladığı sosyal desteği yine bir nedensellik içerisinde oluşturmaktadır. Modelde anne baba tutumuyla başlayan öznel iyi oluş durumunun algılanan sosyal destek ve özsaygı oluşumundan etkilendiği varsayılmaktadır. Bir başka deyişle ailenin bireyi yetiştirme tarzı bireyin algıladığı sosyal desteği ve özsaygısını etkilemekte, sosyal destek algısı ve özsaygı birlikte bireyin öznel iyi oluşuna büyük ölçüde katkı sağlamaktadır. Oluşturulan 2. modelde ise bireyin öznel iyi oluşunun bir nedensellik içerisinde öncelikle, birinci modelde olduğu gibi, anne babasının çocuğu yetiştirme tutumlarıyla başladığını varsaymaktadır. Daha sonra bu anne baba tutumu kişinin algıladığı sosyal desteği yine bir nedensellik içerisinde oluşturmaktadır. Doğrusal bir ilişki ağı içerisinde devam eden 2. model, algılanan sosyal destek vasıtasıyla özsaygıyı etkilemektedir. Son olarak, özsaygı bireyin öznel iyi oluşunu etkilemektedir. Modelde anne baba tutumuyla başlayan öznel iyi oluş durumunun algılanan sosyal destek ve özsaygı oluşumundan doğrusal bir şekilde etkilendiği varsayılmaktadır.Bu araştırmada betimsel yöntem kullanılmıştır. Araştırma sorularına yanıt aranırken yapısal eşitlik modellemesi tekniğine başvurulmuştur. Araştırmanın konusu ve amaçları değişkenler arasındaki karmaşık ilişkileri ortaya koymayı, teori test etmeyi gerektirdiği için bu tekniğe başvurulmuştur. Araştırmada tanımlanan bir araştırma grubu yoluyla veriler toplanmıştır. Araştırma grubu Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nde halen eğitim görmekte olan öğrenciler arasından belirlenmiştir. Araştırma grubunun ortalama 300-350 öğrenciden oluşması planlanmış ve toplam 369 öğrenci araştırmaya dahil edilmiştir. Yapılan analizlerde kayıp veriler ve normal dağılım koşulunun karşılanması için araştırma 196 öğrenciden toplanan verilerle gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında Ana Baba Tutumları Ölçeği, Yaşamdan Doyum Ölçeği, Pozitif ve Negatif Duygulanım Çizelgesi (Pozitive and Negative Affect Scale, PANAS), Rosenberg Özsaygı Ölçeği ve Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği kullanılmıştır. Veriler AMOS 16.0 paket programı kullanılarak önce doğrulayıcı faktör analizi yapılmış daha sonra yapısal eşitlik modellemesi tekniğiyle araştırma sorularında yer alan modeller test edilmiştir. Verilerin analizi sonucunda 1. modelde yer alan yapı bir bütün olarak desteklenmiştir. Ancak standardize kestirimler göz önünde bulundurulduğunda algılanan sosyal desteğin öznel iyi oluşu yordamadığı görülmüştür. Buradan yola çıkarak algılanan sosyal desteğin modelden çıkarıldığı alternatif bir model geliştirilmiş ve test edilmiştir. Ancak yapılan işlem sonrasında alternatif modelin desteklenmediği görülmüştür. Daha sonra 2. modelin analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda 2. modele ait uyum indekslerinin ortalama sonuçlar verdiği tespit edilmiştir. Bazı uyum indekslerinde iyi uyum sergilese de kabul edilen bütün indeksler bakımından iyi uyum sergilemediği için 2. modelin desteklenmediği sonucuna varılmıştır. Sonuçlara genel olarak bakıldığında, ana baba tutumlarının doğrudan özsaygıyla ve algılanan sosyal destekle ilişkili olduğu, ayrıca algılanan sosyal destek ve özsaygının bu yapı içerisinde öznel iyi oluşla ilişkili olduğu söylenebilir.