Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Deniz KIVRAKDAL
Danışman: NURAY YILDIZ
Özet:[18F]Flor nükleer tıpta görüntüleme amacıyla kullanılan pozitron yayıcı bir radyoizotoptur. Bu izotop parçacık hızlandırıcılarda (siklotron) 18O’ce zenginleştirilmiş suyun [18O]H2O (zenginleşme oranı %95-97 olan) proton bombardımanı ile elde edilmektedir. Elde edilen [18F]Flor bir kimyasal sentez işleminden sonra hastada görüntülenmesi hedeflenen organa gidebilecek kimyasal forma getirilir. Gerek ışınlama gerek kimyasal sentez işlemleri 18O’ce zenginleştirilmiş suyun kirlenmesine neden olur. Aynı suyun tekrar kullanılması [18O]H2O içindeki bu safsızlıklar nedeniyle siklotronda hedefin zarar görmesine ve düşük [18F]Flor verimine neden olabilir. [18O]H2O pahalı olduğu için üretim merkezleri açısından yeni [18O]H2O satın alma yerine ışınlanmış suyu tekrar kullanmak daha avantajlıdır. Bu çalışmada ışınlanmış [18O]H2O’de bulunan, organik safsızlıkların analizleri Gaz Kromatografi(GC), iyonik safsızlıkların analizi İyon Kromatografi (IC) ve Atomik Absorbsiyon Spektroskopisi, radyonüklidik safsızlıkların analizi ise Çok Kanallı Analizör ile yapılmıştır. Yapılan analizler sonucu iyonik safsızlıkların kabul edilebilir sınırlar içinde olduğu, radyonüklidik safsızlıkların ise bulunmadığı saptanmıştır. Işınlanmış [18O]H2O’de belirlenen organik safsızlıkların giderilmesi için ozonlama, ultrasonikasyon, UV ve damıtma yöntemleri kullanılmıştır. Bu yöntemler ayrı ayrı ve birleştirilmiş olarak örneklere uygulanmıştır.Organik safsızlıkların giderilmesi için belirlenen yöntemler ilk olarak hazırlanan model çözeltilere uygulanmıştır. Model çözeltilerde 4 saat ozonlama işlemi ile asetonun tamamı, etanolun % 35’i ve asetonitrilin ise % 90’ının giderildiği görülmüştür. Ancak ozonlama ile organik maddeler okside olurken CO2 ve H2O oluşmaktadır. H2O oluşumu, [18O]H2O içindeki O-18 derişimini düşürdüğü için bir dezavantajdır. Bu yüzden ozonlamanın O-18 derişimine etkisini görmek için bu işlem, kullanılmış [18O]H2O örneğine uygulanmıştır. Ozonlama süresince belli zaman aralıklarında örnekler alınmıştır. Alınan örnekler içindeki O-18 derişimi gravimetrik analiz yöntemiyle belirlenmiş ve en uygun ozonlama süresinin 10 dk olduğuna karar verilmiştir. Ultrasonikasyon işlemi ilk olarak bir saat boyunca model çözeltilere uygulanmış ve asetonun % 60’ı, etanolun % 10’u ve asetonitrilin % 40’ının giderildiği görülmüştür. İşlem, kullanılmış [18O]H2O örneğine de uygulanmış ve gravimetrik analiz yöntemi kullanılarak O-18 derişimi belirlenmiştir. Yapılan analizler sonucu bir saat ultrasonikasyon işleminin O-18 derişimini büyük ölçüde değiştirmediği görülmüştür. Damıtma yöntemi kullanılmış [18O]H2O örneğine uygulanmış ancak madde kaybının fazla olması nedeniyle yöntem, ozonlama ve ultrasonikasyon işlemlerinden sonra giderilmeyen organik maddeleri uzaklaştırmak için kullanılmıştır. Ozonlama+damıtma ve ultrasonikasyon+damıtma işlemleri sonucu organik safsızlıkların tamamen giderildiği görülmüştür. Ozon+ultrasonikasyon yöntemi ile ise O-18 derişiminde çok az bir düşüş ile aseton ve asetonitrilin tamamı, etanolun ise % 30’u giderilmiştir.Elde edilen sonuçlara göre ozon+ultrasonikasyon yönteminin ışınlanmış [18O]H2O’i saflaştırmak için en uygun olduğuna karar verilmiştir. Bu yöntemle saflaştırılan [18O]H2O ile [18F]flor ve [18F]FDG üretimi yapılmıştır. Yapılan üretimler sonucu saflaştırılmış [18O]H2O ile % 69 verim elde edilirken, yeni [18O]H2O ile % 72 verim elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlar ışınlanmış [18O]H2O içindeki safsızlıklar giderilerek tekrar kullanılabileceğini göstermiştir.