Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EMİN KURT
Danışman: TEMUÇİN FAİK ERTAN
Özet:Türk Hava Kuvvetleri tarihinde, Türk halkının uçak alımı için yaptığı bağış ve yardımlar bilinen bir konudur. Özellikle Cumhuriyet sonrası Türk Hava Kurumu liderliğinde yürütülen bağış kampanyası ile Türk Hava Kuvvetlerine 350 civarında uçak bağışlanmıştır. Bu bilginin hilafına, Türk havacılığının doğuşunda haklın uçak alımı için yaptığı bağış ve yardımlar araştırılmamış bir konudur. Türk halkı, Türk Hava Kuvvetleri'nin temelini teşkil eden Osmanlı Devleti havacılığının kuruluşunda büyük miktarda bağış yapmış ve yardımda bulunmuştur. "Türk Hava Kuvvetlerinin Kuruluşunda Bağış ve Yardımlar (1911-1914)" konulu tez çalışmasında esas olarak; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Arşivi, Genelkurmay Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Arşivi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivinde yer alan belgelerden yararlanılmıştır. Dönem gazeteleri ve dergileri ayrıntılı incelenerek arşivlerde tespit edilemeyen bilgiler taranmış ve Türk havacılık tarihi kitaplarından faydalanılmıştır. Çalışmanın ana sorunsalı; 1911-1914 döneminde yapılan bağışların maddi boyutunun ortaya konulması olmuştur. Bunun yanında; bağış kampanyasının nasıl ve ne zaman başlatıldığı, halkı uçak alımı için bağış yapmaya teşvik eden faktörlerin neler olduğu ve bu amaçla ne tür sloganların kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Dönemsel gelişmelerin, bağış kampanyası üzerindeki etkileri de incelemeye dahil edilmiştir. Yapılan araştırmalar neticesinde; Tayyare İanesinin Mart 1912'de başlatıldığı tespit edilmiştir. Halkı bağış yapmaya teşvik etmek için ilk olarak Osmanlı devletinin beka kaygısı itici güç olarak kullanılmıştır. Bütün Avrupa ve komşu ülke ordularının uçakları kullanmaya başlaması ve Osmanlı Devletinin de bu ülkelerden geri kalmaması gerekliliği sürekli yinelenmiştir. Trablusgarp Savaşı sırasında uçakların ilk kez Türklere karşı kullanılması da kampanya için ilave bir slogan olmuş ve uçağa sahip olunmaz ise Türk şehirlerinin ileride uçaklar tarafından bombalanabileceği sürekli vurgulanmıştır. Trablusgarp Savaşında uçakların Türklere karşı kullanılmasından hız kazanan bağış kampanyası diğer bir savaş yüzünden sönümlenmiştir. Balkan Savaşı sırasında Türk halkının yaşadığı felaketler bağış kampanyasının sönümlenmesine neden olmuştur. Bu savaş sırasında Türk halkının ilgisi, savaşın acılarının giderilmesine ve ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik diğer bağış kampanyalarına yönelmiştir. Balkan Savaşı sonrasında, 1913 yılı sonunda, bağış kampanyası tekrar canlandırılmaya çalışılmıştır. Balkan Savaşı sırasında yaşanan havacılık faaliyetlerinin halk üzerindeki olumlu etkisinden faydalanılmaya çalışmıştır. Bu amaçla İstanbul ile Kahire arasında bir hava seyahati de düzenlenmiştir. Tüm bu çalışmalara rağmen, Birinci Dünya Savaşı öncesinde yeterli sayıda uçak alınabilecek bağış toplanamamıştır. Yaşanan kesintilere rağmen, 1912-1914 yılları arasında devam eden bağış kampanyasında dokuz uçak, halkın ve şahısların bağış ve yardımları ile Osmanlı Ordusuna kazandırılmıştır. Bir uçak ise yabancı şahıslar tarafından bağışlanmıştır. Orduya kazandırılan on uçağa karşılık halkın, yaklaşık, kırk uçak alacak kadar bağış toplandığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bağış, İane, Tayyare, Türk Hava Kuvvetleri, Uçak. In the history of the Turkish Air Force, donations and aids made by Turkish people for aircraft purchase are a known issue. Some 350 aircraft have been donated to the Turkish Air Force with the donation campaign carried out under the leadership of the Turkish Air Agency, especially after the Republic. For this information, donations and assistance for the purchase of aircraft right at the birth of Turkish aviation are an unexplored issue. The Turkish people donated and helped in large amounts in the establishment of the Ottoman State aviation which constituted the foundation of the Turkish Air Force. In the thesis study titled "Donations and Assistance in the Establishment of the Turkish Air Force (1911-1914)"; General Directorate of State Archives of the Prime Ministry Archives of the Ottoman Archives Department, General Staff Military History and Strategic Studies Archives were published from the documents included in the Archives of the Turkish University of Turkish Revolution History of Ankara University. The periodicals and magazines were examined in detail and information not found in archives was scanned and Turkish aviation history books were used. The main problem with working is; the material dimension of the donations made in the period of 1911-1914 has been put forward. Besides; how and when the donation campaign was initiated, what factors encouraged the public to make donations for aircraft purchase, and what slogans were used for this purpose. The effects of periodic improvements on the donation campaign have also been included in the study. As a result of the researches; it was found that the "Tayyare İanesi" was launched in March 1912. In order to encourage people to make donations, the resident anxiety of the Ottoman state was first used as a driving force. The necessity of all European and neighboring countries' armies to start using airplanes and the necessity of the Ottoman State not to be back from these countries has been repeated. The first use of planes against the Turks during the Battle of Tripoli was an additional slogan for the campaign and it was constantly emphasized that Turkish cities could be bombed by planes in the future if they do not have a plane. The donation campaign, which accelerated the use of aircraft against the Turks during the Tripoli War, was dampened by another war. The catastrophes of the Turkish people during the Balkan War caused the donation campaign to be faded. During this war, the interest of the Turkish people has turned to other donation campaigns aimed at eliminating war suffering and meeting the needs of the army. After the Balkan War, at the end of 1913, the donation campaign was revived. It tried to benefit from the positive influence of aviation activities on the people during the Balkan War. For this purpose, an air travel between Istanbul and Cairo was arranged. Despite all these efforts, there was not enough donations to collect enough planes before the First World War. Despite the shortcomings, nine aircraft were donated to the Ottoman Army with the donations and aids of the people and individuals in the ongoing donation campaign between 1912 and 1914. An aircraft is donated by foreigners. It has been determined that donations have been collected for about ten planes earned in the army, about forty planes. Key words: Aircraft, Airplane, Donation, Grant, Turkish Air Force.