Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SELMA KAYALAK
Danışman: AHMET ÖZÇELİK
Özet:Bu çalışmada, fındık üretim alanı, stok miktarı ve dış ticaretini etkileyebilecek değişkenler belirlenerek, 1970-2007 döneminde bu değişkenlerde yapısal kırılmalar araştırılmış ve fındık piyasasının kısa ve uzun dönem dengeleri oluşturulmuştur. Sektörün yapısını, kesimlerin eğilimlerini tespit etmek ve fındık üretim maliyetlerini belirlemek amacıyla fındık üreticisi, sanayicisi ve ihracatçısına yönelik anket çalışması yapılmıştır. Anket çalışmaları, Karadeniz Bölgesi’nde fındık yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Düzce ve Sakarya illerinden, tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenen 153 fındık üreticisi ve gayeli olarak seçilen 30’ar sanayici ve ihracatçı ile yapılmıştır. Fındık sektöründeki istikrarsızlığın temel nedeninin, üretim dalgalanmaları olduğu, yapısal kırılma testleri ile tespit edilmiştir. Üretim dalgalanmasının etkisini azaltmak ve piyasa dengesini sağlamak için stoklama yapılmalıdır. Destekleme fiyatının, dikim alanlarının genişlemesinde etkili olduğu ve uzun dönemde %1 artmasının üretim alanlarını %0,84 artırdığı bulunmuştur. Destekleme fiyatı politikası, peşin ödeme yapılmaması ve bölgeler arası verim farklılıkları nedeniyle, küçük işletmeler ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nin yüksek eğimli arazilerinde fındık yetiştiren işletmelerinin aleyhine gelir dağılımını olumsuz etkilemektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki tarım dışı geliri olmayan çiftçilere ve küçük işletmelere öncelik veren, verimliliği artırmaya yönelik destekler ile gelir dengesi ve üretim artışı sağlanmalıdır. Ekonometrik modellere göre ihracat gelirlerini belirleyen en önemli değişken ihracat fiyatıdır. VAR modeli varyans ayrıştırmasına göre fındık ihracat değeri üzerinde 1. dönemde ihracat fiyatı değişkenin %50,99 katkısı olduğu bulunmuştur. Çok yüksek olmayan istikrarlı ihracat fiyatı ve işlenmiş fındık mamullerinin ihracatına yönelerek uzun dönemde, Türkiye fındık ihracat gelirini artırabilecektir. Abstract In this study, having the variables to affect the hazelnut harvesting area, as well as its stock amount, and its international trade ascertained, structural breaks with regard to these variables throughout the period of 1970-2007 have been sought for, and short-, and long-term balances of the hazelnut market have been constituted thereafter. In order to specify the structure of the sector, and the tendencies thereof, as well as to ascertain the hazelnut production costs, questionnaires addressing the hazelnut producers, industrialists, and exporters have been conducted. Questionnaires have been conducted among subjects, 153 of whom are hazelnut producers, having been elected via stratified sampling method, and 30 industrialists, and 30 exporters having been elected via purposed sampling method as per the cities of Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Düzce, and Sakarya, in which hazelnut production is being performed intensively. Main reason of the instability in the hazelnut market has been inspected to be the fluctuations in the production via structural refraction tests. Stockpiling is necessary for reducing the effect of the fluctuations in the production, as well as to maintain the market equilibrium. It has been found out that support price is effective in the enlargement of the plantation areas by a long-term equation of 1% increase in the support price leading to an enlargement of the production areas by 0.84%. Support price policy has been affecting the distribution of income disadvantageous to the small-scaled entrepreneurs, as well as to those producing hazelnut in the slopped high-grounds of Eastern Black Sea Region, due to lack of cash payments, and to the productivity gaps among regions. An income equilibrium and production increase should be maintained in Eastern Black Sea Region by way of supports towards increasing productivity, while giving prominence to those farmers and small-scaled entrepreneurs without any non-agricultural income. According to the econometric models, export price is the most significant variant, conditioning the export incomes. From the VAR-modeled variance research, it has been found out that, export price variant has contributed to the export value of hazelnut in the 1st term by 50.99%. With a consistent export price, not quite above normal, as well as by giving prominence in the export of finished hazelnut products, Turkey may be able to increase its export incomes from hazelnut.