Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FAZLI HİRESOĞLU
Danışman: NEŞE ÖZDEN
Özet:Bu yüksek lisans tez çalışmasında Beşinci Menderes Hükümetinin mali ve iktisadi politikaları ve bu politikaların dönemin basınına yansımaları incelenmiştir. Bu kapsamda, başta dönemin Başbakanı Adnan Menderes, Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Ticaret Bakanı Abdullah Aker olmak üzere diğer bakanlar ile muhalefet kanadından İsmet İnönü, Kasım Gülek, Fethi Çelikbaş ve diğer bazı milletvekillerinin konuşma, mülakat ve söylevleri incelenmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde, Beşinci Menderes Hükümeti dönemine kadar olan diğer Demokrat Parti hükümetlerinin mali ve iktisadi politikaları değerlendirilmiş, ayrıca Beşinci Menderes Hükümetinin programındaki iktisadi hedef ve öncelikler incelenmiştir. Birinci bölümde, öncelikle mevcut tez döneminde ABD başta olmak üzere İngiltere ve Batı Almanya ile IMF ve OEEC'den temin edilen ekonomik yardımlar ele alınmıştır. Daha sonra ekonomik kalkınma amacıyla uygulanan para politikaları kapsamında, enflasyon, fiyat denetimi, Türk lirası ve döviz muvazene politikaları değerlendirilmiş, söz konusu dönemdeki yeni vergi uygulamaları ve devlet borçları ortaya koyulmuştur. İkinci bölümde, üretim politikaları kapsamında, yatırım ve istihdam oranları incelenmiş ve mevcut tez döneminde uygulanan tarım, sanayi ve ticaret politikaları değerlendirilmiştir. Ayrıca bu bölümde, dönem içerisinde uygulanan dış ticaret rejimleri ile ithalat, ihracat ve dış ticaret açıkları da ele alınmıştır. Beşinci Menderes Hükümeti, görev süresi boyunca, daha önceki DP hükümetleri tarafından uygulamaya koyulan ekonomik politikalar neticesinde baş gösteren yüksek oranlı enflasyon ile mücadele etmek için tedbirler geliştirmiş, ancak bu mücadelede başarılı olamayınca, uluslararası ekonomik yardım kuruluşlarının tavsiyeleri sonucunda, finansman açığını gidermek için devalüasyona gitmiş ve daha liberal bir ekonomi benimsemiştir. Beşinci Menderes Hükümetinin ilk iki yıllık döneminde ithal ikameci politikalar izlenerek dış ticaret açığı kapatılmak istenmiştir. Ancak Milli Korunma Kanununun tekrar uygulamaya konulması, İthalata getirilen yüksek oranlı vergiler ve fiyat kontrol teşkilatlarının kurulması gibi katı önlemler sonucunda sanayide kullanılan hammaddelerin temininde sıkıntılar baş göstermiş, enflasyon yükselmiş ve ekonomide bir resesyon yaşanmıştır. Bu dönemde, yerli üretimi teşvik maksadıyla zarar etme pahasına faaliyet gösteren Kamu iktisadi Teşekküllerinin zararları telafi edilemez boyutlara ulaşmıştır. İthal kotaları ile beklediği döviz tasarrufunu bulamayan hükümet, 4 Ağustos 1958 tarihinde yeni bir borçlanma ile devalüasyona başvurmuş; uygulamaya konulan daha liberal görünümlü bir dış ticaret rejimi ile İthal kotaları kaldırılmış ve ihracata teşvik primi sistemi getirilmiştir. 4 Ağustos 1958 kararlarıyla birlikte Demokrat Parti döneminin en büyük dış yardımı elde edilmiştir. Bu yardımlar sonrasında, ihracata verilen devlet desteği ve liberal dış ticaret rejimi sayesinde dış ticaret açığı azalma eğilimi göstermiş, enflasyon ve altın fiyatları düşmüştür. Ancak ekonomideki bu olumlu hava uzun ömürlü olmamış, ödemeler dengesi sürdürülemeyerek finansman açığı tekrar baş göstermiştir. Bu dönemde Türkiye'nin kalkınma çabaları yabancı basın ve ekonomi uzmanları tarafından da takip edilmiştir. Yabancı basında Türkiye'nin zayıf tarafının 20. Yüzyıla yetişmek için imkânları aşan kalkınma arzusu olduğu, kuvvetli noktalarının ise coğrafi konumu, büyük ve nitelikli silahlı kuvvetleri, Batı ideallerine bağlılığı, diplomatik tecrübesi ve İslam âlemindeki prestiji olarak gösterilmiştir. Yabancı ekonomi uzmanları ise Türkiye'nin sanayi yoluyla kalkınmasının kısa vadede zor olduğu, bunun yerine kalkınmada, madencilik, tarım ve turizme ağırlık verilmesi gerektiği yönünde değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Beşinci Menderes Hükümetinde, Hasan Polatkan Maliye Bakanı olarak, Abdullah Aker ve Hayrettin Erkmen Ticaret Bakanı olarak; Samet Ağaoğlu, Sıtkı Yırcalı ve Sebati Ataman ise Sanayi Bakanı olarak görev almışlardır. Bu dönemde uygulanan mali politikaların esasları bütçe kanunları vasıtasıyla mecliste tartışılmıştır. Maliye Bakanı Hasan Polatkan bütçe kanunlarını hükümet adına meclise sunmuş ve muhalefetin yoğun eleştirileri karşısında açıklamalar çoğunlukla kendisinden gelmiştir. Bu dönemde hükümet tarafından uygulamaya koyulan dış ticaret rejimleri, ithalat ve ihracat esasları hakkındaki kararlar ise Ticaret Bakanı Abdullah Aker tarafından İzmir fuarı açılışlarında halka anlatılmıştır. Hükümetin iktisadi alanda mücadele ettiği sorunlar, hayat pahalılığı, sürekli artan fiyatlar, madde kıtlığı ve dış ticaret açığı olmuştur. Anahtar Kelimeler: Bütçe, Devalüasyon, Döviz, Emisyon, Enflasyon, İthalat, İhracat, Sanayi, Tarım, Ticaret, Vergi. It's been studied in the this post graduate thesis that Fifth Menderes Government's economic and financial policies and incidences of this policies on the press of that term. In this context, It's been examined that speeches, interviews and addresses of notably Prime Minester Adnan Menderes, Finance Minister Hasan Polatkan and Minister of Commerce Abdullah Aker and other minesters along with İsmet İnönü, Kasım Gülek, Fethi Çelikbaş on the opposition and other member of parliaments. In the introduction of the study, it's been evaluated that economic and financial policies of the other Democrat Party Governments previous to Fifth Menderes Government. Additionally, it's been studied that economic aims and priorties of schedule of fifth Menderes Government. In the first chapter of the study, it's been studied that financial contributions gotten from notably USA, UK, West Germany along with IMF and OEEC. Afterwards, It's been evaluated that policies of inflation, price control, Turkish lira and currency stabilization within the context of money policies implemented on the purpose of economic improvement. Bisedes, It's been presented that new tax implemention and public debts in the relevant term. In the second chapter of the study, it's been studied that proportions of the investment and employment within the context of production policies. It's been evaluated that agriculture, industry and commerce policies in the term of present thesis. Besides, in this chapter, It's been approached that foreign trade policies, foreign trade deficit, import and export implemented in the term. Fifth Menderes Government has taken measures to struggle with inflation with high ratio arising in consequence of economic policies implemented by privious Menderes Governments in its period of the office. However, failing this struggle, as a result of recommendations of international economic assistance foundations, to eliminate finance deficite, it's headed for devaluation and adobted more liberal economy. During first two-years period of Fifth Menderes Government, it has been tried to eliminate foreign trade deficit by pursuing import replacement policies. However, as aresult of strict precautions such as putting into force of National Conservation Law, implementing taxes with high ratio over import, and founding of price control organizations. Procurement of raw material used in industry has been a issue. Inflation has arisen and recession has experienced over the economy. In this term, to encourage the production, operating Public economic enterprises's loses have risen irretrievably. The government not abiling to find currency saving that it expected has headed for devaluation together with going into debt. Together with foreign trade policy with liberal appearance, import quotas have been eliminated and initiated incentive pay system for export. The biggest foreign loan has been obtained during Democratic Party in consequence of 4 August 1958 decisions. After these aids, thanks to incentive given to export, and liberal foreign trade regime, ınflation and price of gold have göne down, and foreign trade deficit has declined. However, positive atmosphere on the economy hasn't been long lasting, deficit of finance has arisen again by not maintaining balance of payments. In this period, Turkey's development efforts has been followed by foreign press and economy experts. In the foreign press, ıt has been shown that as Turkey's blinde side is its claim of development exceeding its opportunities. ıt has been shown that as Turkey's strong sides are its geographical position, armed forces that is big and qualified, loyalty to the West goals, diplomatic experience, and prestige in the muslim World. As for foreign economy expers have evaluated that developing of Turkey is hard through the industry in the short term. Alternatively, it has been given primacy to mining, agriculture and turism in the efforts of the development. As Finance Minister Hasan Polatkan, as Trade Ministers Abdullah Aker and Hayrettin Erkmen, and as Industry Ministers Samet Ağaoğlu, Sıtkı Yırcalı and Sebati Ataman have taken office in the period of Fifth Menderes Government. In this period, principals of the finance policies implemented have been discussed through the budget laws. Finance Minester Hasan Polatkan has submitted the budget laws to the parliament, and explainations have mostly been done by himself in relation to criticisms which opposition has done. In this term, foreign trade regimes which have been implemented by government, the decisions about basis of import and export have been explained by Trade Minister Abdullah Aker to public in the inaugurations of İzmir International Fair. Issues which Fifth Menderes Government's struggled with in economic field have been high cost of living, constant rising prices, material shortage and foreign trade deficite. Key Words: Budget, Devaluation, Currency, Emission, Inflation, Import, Export, Industry, Agriculture, Trade, Tax.