Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NESLİHAN ER KOÇOĞLU
Danışman: OYA GÜRDAL
Özet:Bireyler, yaşamlarını devam ettirirken sürekli olarak bilgi arama davranışında bulunur. Ancak gündelik yaşamındaki bilgi gereksinimini karşılama sürecinde maalesef her birey aynı koşullara sahip değildir. Bazı bireyler (LGBTİQ bireyler gibi) toplumun dezavantajlı bölümünde yer almakta ve çoğu kamu hizmetinden mahrum kalmaktadır. Sosyal dışlanma, bu bireylerin gündelik yaşamlarındaki bilgi gereksinimlerini etkin bir şekilde karşılayabilmelerini olumsuz yönde etkileyebilir; çünkü gereksinim duydukları bilgilere ulaşmalarını zorlaştırır. Kütüphaneler gibi, özellikle halk kütüphaneleri, sosyal kurumlar, bu bireylerin bilgi gereksinimlerini karşılamak için önemli bilgileri az ya da çok erişilebilir kılmada önemli bir rol oynamaktadır. Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimi literatüründe LGBTİQ bireylere yönelik çalışmalar artmakta iken, ulusal alanyazında LGBTİQ bireylerin bilgi gereksinimlerini ve bilgi arama davranışlarını tanımlamaya yönelik keşfedici bir çalışma olmadığı saptanmış ve bu araştırmayı yapma gereği duyulmuştur. Bu bağlamda sosyal dışlanmış topluluklar içinde yer alan LGBTİQ bireylerin gündelik yaşamda bilgi arama gereksinimleri ve bilgi arama davranışları tezin konusunu oluşturmaktadır. Araştırmada aşağıda sunulan sorulara yanıt bulunması amaçlanmıştır: • LGBTİQ kullanıcı grubunun gündelik yaşamdaki bilgi gereksinimleri nelerdir? • LGBTİQ kullanıcı grubu, gündelik yaşamdaki bilgi gereksinimlerini hangi bilgi kaynakları ve/ya kanalları ile tatmin etmektedir? • LGBTİQ kullanıcı grubu, gündelik yaşamındaki bilgi gereksinimini sağlamada hangi zorluklarla karşılaşmaktadır? • LGBTİQ kullanıcı grubunun gündelik yaşamdaki bilgi arama davranış örüntüsü nasıldır? • LGBTİQ kullanıcı grubuna bilgi sağlayan bir kuruluş ya da kuruluşlar var mıdır? • LGBTİQ kullanıcı grubunun bilgi gereksinimlerine yönelik olarak kütüphanelerden daha iyi bir biçimde yararlanması nasıl sağlanabilir? Bu bağlamda, amaçlı örnekleme türlerinden maksimum çeşitlilik ve kartopu örnekleme prosedürleri çerçevesinde katılımcılara (7 yetişkin LGBTİQ birey) ulaşılarak derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. 27 Nisan 2017'de pilot görüşme gerçekleştirilmiştir. Sonrasında sorularda küçük değişiklikler yapılarak 4 Mayıs 2017-15 Ocak 2018 zaman diliminde Ankara'da bütün görüşmeler (2 gey, 1 lezbiyen, 2 trans, 1 biseksüel, 1 panseksüel genderqueer/interseks birey) tamamlanmıştır. Görüşmeler 80-195 dakika arasında değişkenlik göstermiştir. Ardından, görüşmeler deşifre edilerek nitel içerik analizi gerçekleştirilmiştir. Keşfedici nitel araştırmanın her aşamasında (veri toplamaktan görselleştirmeye kadar), MaxQDA yazılımından yararlanılmıştır. Araştırma sorularına kullanıcı çalışmasının bulguları ve literatür aracılığıyla yanıt bulunmuş ve LGBTİQ kullanıcı grubunun bilgi gereksinimleri, örüntüleri, bilgi aramada karşılaştıkları problemler ve kütüphane ve diğer örgütlerin bilgi gereksinimlerini karşılamadaki rolü saptanmıştır. Bulguların analizi sonucunda çıkarımlarda bulunularak LGBTİQ kullanıcı grubunun gündelik yaşamdaki bilgi gereksinimleri ve bilgi arama davranışı ortaya çıkarılmıştır. Bu bağlamda, katılımcıların gündelik yaşamlarında sırasıyla sağlık, cinsellik, güvenlik, iletişim, barınma, boş zaman ve hobiler, finans, sosyalleşme, seyahat ve ulaşım, gündem, eğitim, politika, askerlik, beslenme ve hukuk konularında bilgiye gereksinim duyduğu bulgulanmıştır. Gereksinim duydukları bilgileri edindikleri bilgi/iletişim kaynak/kanallarının ise arkadaşlar ve yakın çevre, arama motorları, sosyal medya, örgütler ve STK'ler, kütüphaneler, kitapçılar, gazeteler, açılma toplantıları, yabancılar, telefon (akıllı telefon uygulamaları), televizyon ve aile olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, katılımcıların kütüphane türlerinden en fazla araştırma kütüphanelerini kullandıkları, halk kütüphaneleri ile gündelik yaşamlarındaki bilgi gereksinimlerine dair organik bir bağlarının olmadığı saptanmıştır. Ayrıca, katılımcıların, bilgi erişim ve/ya hizmet alma süreçlerinde cinsel yönelimleri ve cinsiyet kimliklerinin yanı sıra karşı tarafın bilgi verme konusundaki isteksizliği, kendilerinin önyargıları, bilgi sormaktan çekinmeleri, ilgili örgütlere ulaşamamaları gibi engellerle karşılaştığı saptanmıştır. Bulgular analiz edildikten sonra daha etkin bilgi hizmeti sunulması için bu sonuçlara dayalı olarak LGBTİQ kullanıcı grubuna özel gereksinim tabanlı bir bilgi hizmetleri modeli tasarlanmıştır. Bu araştırma, Türkiye'de LGBTİQ bireylerin gündelik yaşamda bilgi gereksinimlerini saptamaya çalışması açısından ulusal alanyazında özgündür. Buna ek olarak, çalışma LGBTİQ bireylerin gündelik yaşamlarındaki sorunlara çözüm bulmaya ve kütüphaneler, özellikle halk kütüphaneleri, ve LGBTİQ bireyler arasında organik bir bağ olup olmadığını saptamaya çalışmıştır. Individuals are constantly seeking information as they continue their lives. However, in the process of meeting the need for information in everyday life, unfortunately, each individual does not have the same conditions. Some individuals (such as LGBTIQ individuals) are in the disadvantaged part of society and they are deprived of most public services. Social exclusion can negatively affect the ability of these individuals to meet their everyday life information needs effectively because it makes accessing the information they need difficult. Social institutions such as libraries (in particular, public libraries) play an important role in meeting the information needs of these individuals by making important information more or less accessible. The need for this study arose when it was recognized that despite the increasing number of studies on this subject, there is no exploratory research in the national LIS literature that identifies the information needs of LGBTIQ individuals. In this context, everyday life information needs and information seeking behavior of LGBTIQ individuals in social excluded communities is the subject of dissertation. Thus, with this study it is aimed to answer the following questions: • What are the everyday life information needs of the LGBTIQ people? • Which resources do the LGBTIQ people use to meet their everyday life information needs? • What difficulties do the LGBTIQ people encounter in meeting their everyday life information needs? • What is the pattern of the everyday life information behavior of the LGBTIQ people? • Is there any organization providing them information? • How can the libraries be better utilized in order to meet everyday life information behavior of the LGBTIQ people? In this context, deep interviews with 7 adult LGBTIQ individuals were conducted within the framework of maximum diversity and snowball sampling methods. A pilot meeting was held on April 27, 2017. Then, minor changes were made to the questions of the interview and all interviews (2 gay men, 1 lesbian, 2 trans people, 1 bisexual woman, 1 pansexual genderqueer/intersex individual) were completed during the period of May 4, 2017-January 15, 2018 in Ankara, Turkey. Interviews vary between 80-195 minutes. Subsequently, interviews were deciphered/transcribed and qualitative data analysis was carried out the interviews were deciphered and qualitative content analysis was carried out. MaxQDA software was used at every stage of the exploratory qualitative research (from data collection to visualization). Finding the answers to the research questions by means of the findings of user study and literature and the LGBTIQ user group has determined the information needs, the problems they encountered in the information seeking process, and the role of the library and other organizations in meeting the information needs. As a result of the analysis of the findings, inferences were made to find out the information needs and information seeking behavior of the LGBTIQ user group in everyday life. In this context, it was found that the participants needed information about health, sexuality, safety, communication, accommodation, leisure and hobbies, finance, socialization, travel and transportation, agenda, education, politics, military service, nutrition and law respectively in their everyday lives. The information/communication resources/channels they acquire the information they need are friends and associates, search engines, social media, organizations and NGOs, libraries, bookstores, newspapers, coming-out meetings, strangers/foreigners, telephone (smartphone applications), television and family has emerged. In addition, it was found that the participants used the most research libraries from the library types and they did not have an organic connection with the public libraries and their everyday life information needs. In addition, it was found that the participants faced obstacles such as sexual orientation and gender identities as well as reluctance of the other party to provide information, their prejudices, their inability to ask for information, and their inability to reach the relevant organizations in the process of information access/retrieval and/or using the public/library services. In order to provide more efficient information services after analyzing the findings, a special need-based information services model is designed for the LGBTIQ user group based on these results. This study is unique in terms of literature determining the information needs of the LGBTIQ individuals in Turkey. In addition, the study attempted to find solution to the problems of everyday life and determine the organic link -if any- between libraries, especially the public libraries, and LGBTIQ people.