Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MUHAMMET ÇELİK
Danışman: İSMAİL KÖZ
Özet:Tez iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde modal önermeler, türleri ve modal önermeler arası ilişkiler de diyebileceğimiz modal kıyası kontrol için gerekli döndürme, varsayma ve saçmaya irca incelenmiştir. Modal önermelerin tanımları iki teori çerçevesinde ele alınmıştır. Birinci teori bir önermeyi modal önerme yapanın bağın modal nitelikle nitelenmesi olduğu fikrini savunan bağ teorisidir. İkincisi ise bir önermeyi modal yapan öncelikle konusunun varlık modu, konusunun zaman ile ilişkisi olduğunu varsayan hal teorisidir. Bu iki teorinin modal önerme tanımları farklılaştığı gibi modal önerme sayıları da farklılaşmaktadır. Bağ teorisine göre zorunlu, mümkün ve mutlaka olmak üzere üç modal önerme mevcuttur. Hal teorisinde ise modal önermeler, zorunlu önermeler beş, mutlaka önermeler beş ve mümkün ise üç önermedir. İkinci bölümde hal teorisinin modal kıyas teorisi için yaptığı açıklamalar ele alınmıştır. Bu çerçevede yukarıda saydığımız on üç önermenin kıyasın üç şeklinde hangi modlarının geçerli olup olmadığı ortaya konulmuştur. Bu yapılırken tezin hem zaman hem de konu bütünlüğü düşünüldüğünde hal teorisinin genel kabulleri göz önüne alınmış olup problematik konular başka çalışmalara ertelenmiştir. Birinci şekilde küçük öncülün mümkün önermelerden biri olmaması temel şarttır. Sonucun modalitesinin belirlenmesi ise iki şekilde gerçekleşmektedir. Büyük öncül konusu nitelik olan veya bir konuda bulunan bir terim olan bir önerme olursa sonuç küçük öncüle göre belirlenir. Eğer büyük öncül konusu nitelik olmayan bir önerme olursa sonuç büyük öncüle göre belirlenir. İkinci şekilde olumsuz öncüller döndürülebilir modal önermelerden biri olmalıdır. Aksi halde mod birinci şekle irca edilemeyecektir. Üçüncü şekilde ise birinci şeklin kuralları geçerlidir. Sonuç olarak yukarıda ifade ettiğimiz modal önerme semantikleri ve hal teorisinin ön gördüğü modal kıyas şekil ve modları, modal mantığın tutarlı bir şekilde açıklanabileceğini göstermektedir. This thesis consists of two chapters. I inquired in the first chapter definitions of modal proposition, their typies and interrelations of them each other which are ekthesis, conversion and reductio ad absurdum. Definitions of modal propositions elaborated in terms of two thories of proposition: Copulative Theory and Aspect Theory. The first of them asserts that a modal proposition is producted via attaching a modal term such as necessary, possibile etc., to copula. The second theory claims that a modal proposition is produced with combining aspects of subject-term and their times. These theories determined different definitions for modal propositions and verious accounts of modal propositions. According to copulative theory, there are three modal propositions: Necessary, Possible and Contingent. As regards to aspect theory, there are thirteen modal propositions: Five Necessary, Five Contingent and Three Possible. In the second chapter, I studied modal syllogistic against the backdrop of aspect theory. In the first figur of modal syllogism, minor premiss must not be possible proposition. Moreover, there are also two criteria for validition of the firts figur. One of them is that if subject-term of major premiss is attribute-term, modality of conclusion will be subordinated to modality of minor premiss. However, if subject of major-term is substance-term, modality of conclusion will be same with modality of major premiss. In the second figur, negative premisses must be convertible modal propositions. If this is not the case, mods of the second figur can not be convered to the first figur. Rules of the third figur for validity is same with the first figur. Finally, copulative and aspect theories show that coherent and true modal logical system is possible.