Tip 2 diyabeti olan premenopoz ve postmenopoz dönemdeki kadınlarda diyet toplam antioksidan kapasitesinin kardiyovasküler hastalık riski ile ilişkisi

GÜLSÜM KARA

Tip 2 diyabeti olan premenopoz ve postmenopoz dönemdeki kadınlarda diyet toplam antioksidan kapasitesinin kardiyovasküler hastalık riski ile ilişkisi

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Disiplinlerarası Gıda, Metabolizma Ve Klinik Beslenme Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2025

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: GÜLSÜM KARA

Danışman: Hülya Yardımcı

Özet:

Bu araştırma tip 2 diyabeti olan premenopoz ve postmenopoz dönemdeki kadınlarda diyet toplam antioksidan kapasitesinin kardiyovasküler hastalık riski ile ilişkisini değerlendirmek amacı ile yürütülmüştür. Araştırmaya, Bayburt Devlet Hastanesi ve Bayburt 1 No'lu Aile Sağlığı Merkezi'ne başvuran, 40-65 yaş aralığındaki tip 2 diyabetli 206 kadın dahil edilmiştir. Araştırmaya katılan bireylere konuya ilişkin anket formu araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Anket formu; bireylere ait sosyodemografik bilgileri, sağlık durumunu, beslenme alışkanlıklarını, antropometrik ölçümleri, besin tüketim sıklığını, geriye dönük 24 saatlik besin tüketim kaydını ve bazı biyokimyasal bulguları içermektedir. Kadınlarda kardiyovasküler hastalık riski, trigliserit/glukoz indeksi, viseral adipoz indeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅰ ve Ⅱ, Aterojenik Plazma İndeksi ve Framingham Risk Skoru ile değerlendirilmiştir. Diyet toplam antioksidan kapasitesi ise Demir İyonu İndirgeyici Antioksidan Potansiyeli (FRAP), Toplam Radikal Yakalayıcı Antioksidan Parametre (TRAP), Trolox Eşdeğer, Antioksidan Kapasite (TEAC) ve Oksijen Radikali Soğurma Kapasitesi (ORAC) veri tabanları kullanılarak hesaplanmıştır. Araştırmaya katılan kadınların %38,8'i premenopoz dönemde, %61,2'si postmenopoz dönemdedir. Postmenopoz dönemdeki kadınların yaş ortancası 57,0 (45,0-64,0) yıl, premenopoz dönemdeki kadınların ise 46,0 (40,0-53,0) yıldır. Premenopoz dönemdeki kadınların ortalama beden kütle indeksi değeri 29,4 kg/m², postmenopoz dönemdeki kadınların ise 34,1 kg/m²dir (p<0,001). Kadınların günlük enerji alımları incelendiğinde premenopoz dönemdeki kadınların günlük kilogram başına aldıkları enerji 19,1 (12,9-24,0) kkal, postmenopoz dönemdeki kadınların ise 20,7 (15,6-25,6) kkal olduğu saptanmıştır. Postmenopoz dönemdeki kadınların kardiyovasküler hastalık riski daha yüksek, diyet toplam antioksidan kapasitesi daha düşüktür (p<0,005). Postmenopoz dönemdeki kadınlarda diyet FRAP değeri Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅰ ve Castelli Risk İndeksi Ⅱ ile negatif yönde güçlü kuvvette; premenopoz dönemdeki kadınlarda Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅰ ve Ⅱ ile negatif yönde güçlü kuvvette ilişkilidir (p<0,005). Diyet TEAC değeri postmenopoz dönemdeki kadınlarda Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅰ negatif yönde güçlü kuvvette; premenopoz dönemdeki kadınlarda Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅱ ile negatif yönde güçlü kuvvette, Aterojenik Plazma İndeksi ile negatif yönde orta kuvvette ilişkilidir (p<0,005). Diyet TRAP değeri postmenopoz dönemdeki kadınlarda Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅰ ile negatif yönde güçlü kuvvette ilişkili olduğu belirlenmiştir (p<0,005). Premenopoz dönemdeki kadınlarda ise Castelli Risk İndeksi Ⅰ ile negatif yönde kuvvetli düzeyde, Aterojenik Plazma İndeksi ile negatif yönde orta kuvvette ilişkilidir (p<0,005). Diyet ORAC değerinin postmenopoz dönemdeki kadınlarda Trigliserit/Glukoz indeksi ile negatif yönde güçlü kuvvette (p<0,05); diyet Hidrofilik ORAC (H-ORAC) değeri Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅱ negatif yönde güçlü kuvvette (p<0,05); diyet Lipofilik ORAC (L-ORAC) değeri Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅱ ile negatif yönde güçlü kuvvette ilişkili olduğu saptanmıştır (p<0,05). Diyet H-ORAC değerinin premenopoz dönemdeki kadınlarda Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅰ ve Ⅱ ile negatif yönde güçlü kuvvette; diyet L-ORAC değerinin Trigliserit/Glukoz İndeksi, Castelli Risk İndeksi Ⅰ, Castelli Risk İndeksi Ⅱ ile negatif yönde güçlü kuvvette, Aterojenik Plazma İndeksi ile negatif yönde orta düzeyde ilişkili olduğu saptanmıştır (p<0,005). Bu araştırmanın sonuçları, diyet toplam antioksidan kapasitesindeki artışın, premenopoz ve postmenopoz dönemindeki kadınlarda kardiyovasküler hastalık riskine karşı koruyucu bir etki sağlayabileceğini göstermektedir. Ancak postmenopoz dönemdeki kadınlarda diyetin toplam antioksidan kapasitesi ile kardiyovasküler hastalık riski arasındaki bağlantıya ilişkin mevcut veriler oldukça sınırlıdır ve daha fazla çalışma yapılmasına ihtiyaç vardır.

This study was conducted to evaluate the relationship between dietary total antioxidant capacity and cardiovascular disease risk in premenopausal and postmenopausal women with type 2 diabetes. A total of 206 women aged 40–65 years, who visited Bayburt State Hospital and Bayburt No. 1 Family Health Center, were included in the study. A questionnaire related to the subject was administered face-to-face by the researcher to the individuals participating in the study. The questionnaire encompassed sociodemographic information, health status, eating habits, anthropometric measurements, frequency of food consumption, a 24-hour food consumption recall, and biochemical findings of all participants. Cardiovascular disease risk in women was assessed using the Triglyceride/Glucose İndex, Visceral Adiposity Index, Castelli Risk Index I and II, Atherogenic Plasma Index, and Framingham Risk Score. Dietary total antioxidant capacity was calculated using the Ferric Reducing Antioxidant Power (FRAP), Total Radical-Trapping Antioxidant Parameter (TRAP), Trolox Equivalent Antioxidant Capacity (TEAC), and Oxygen Radical Absorbance Capacity (ORAC) databases. Among the women participating in the study, 38.8% were in the premenopausal phase, and 61.2% were in the postmenopausal phase. The median age of postmenopausal women was 57,0 (45,0–64,0) years, and 46,0 years (40,0–53,0) in premenopausal women. The mean body mass index (BMI) of premenopausal women was 29,4 kg/m², whereas it was 34,1 kg/m² in postmenopausal women (p<0,001). Daily energy intake per kilogram of body weight was 19,1 kcal (12,9–24,0) in premenopausal women and 20,7 kcal (15,6–25,6) in postmenopausal women. While the cardiovascular disease risk was higher in postmenopausal women (p < 0.005), their dietary total antioxidant capacity was lower (p < 0.005). The dietary FRAP value was found to be strongly and negatively correlated with the Triglyceride/Glucose Index, Castelli Risk Index I and II in postmenopausal women (p<0.005). In premenopausal women, the dietary FRAP value was also strongly and negatively correlated with the Triglyceride/Glucose Index, Castelli Risk Index I and II (p<0.005). The dietary TEAC value was strongly and negatively correlated with the Triglyceride/Glucose Index and Castelli Risk Index I in postmenopausal women (p<0.005). In premenopausal women, the dietary TEAC value was strongly and negatively correlated with the Triglyceride/Glucose Index, Castelli Risk Index I and II, and moderately and negatively correlated with the Atherogenic Plasma Index (p<0.005). The dietary TRAP value was found to have a strong negative correlation with the Triglyceride/Glucose Index and Castelli Risk Index I in postmenopausal women (p<0.005). In premenopausal women, the dietary TRAP value was strongly and negatively correlated with Castelli Risk Index I and moderately and negatively correlated with the Atherogenic Plasma Index (p<0.005). The dietary ORAC value was strongly and negatively correlated with the Triglyceride/Glucose Index in postmenopausal women (p<0.05). Additionally, the dietary Hydrophilic ORAC (H-ORAC) value was strongly and negatively correlated with the triglyceride/glucose index and Castelli Risk Index II (p<0.05), while the dietary Lipophilic ORAC (L-ORAC) value was strongly and negatively correlated with the Triglyceride/Glucose Index and Castelli Risk Index II (p<0.05). In premenopausal women, the dietary H-ORAC value was strongly and negatively correlated with the Triglyceride/Glucose Index, Castelli Risk Index I, and Castelli Risk Index II (p<0.005). The dietary L-ORAC value was strongly and negatively correlated with the Triglyceride/Glucose Index, Castelli Risk Index I, and Castelli Risk Index II, and moderately and negatively correlated with the Atherogenic Plasma Index (p<0.005). The findings of this study suggest that an increase in dietary total antioxidant capacity may provide a protective effect against cardiovascular disease risk in both premenopausal and postmenopausal women. However, data on the relationship between dietary total antioxidant capacity and cardiovascular disease risk in postmenopausal women remain limited, highlighting the need for further research.