Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: KEMAL TEKBIÇAK
Danışman: ALİ DERE
Özet:İslam düşüncesinin Kur'ân'dan sonra ikinci kaynağı durumunda olan Sünnet ve Hadis'in, İslam fikir ve kültür geleneğindeki yeri ve önemi tartışılmazdır. Bu anlamda aklı önceleyen kelam ilminde de itikadî konuların çözümünde Kur'ân'ın yanısıra hadislere başvurulmuştur. Nitekim Hz. Peygamber'in itikad ile ilgili Kur'ân'da yer almayan bazı meselelerde açıklamada bulunması, hadislerin akaid alanında bilgi değeri taşıdığını göstermektedir. Bu gerçekten hareketle bu tezde, kelamî rivayetlerin değerlendirilmesinde ortaya konulan yaklaşımlar ele alınarak, bu konuda yapılan yeni çalışmalar incelenmiştir. Çalışma bir giriş ve üç ana bölümden oluşmaktadır. Girişte kelam ile hadis ilmi arasındaki ilişkiden ve iki ilmin de gelişme sürecinden bahsedilmiştir. Birinci bölümde ise kelamcıların bilgi teorisi ışığında hadislerin delil değeri tartışılmıştır. Bunu yaparken muhtelif kelam ekollerinin konuya yaklaşımlarına yer verilmiştir. İkinci bölümde aynı konuya, Müslüman toplumların içinde bulunduğu sosyo-kültürel dinamikleri de göz önünde bulundurarak yaklaşan Alman oryantalist Josef Van Ess'in yöntemine yer verilmiştir. Sosyal bilimlerin sunduğu metotlardan istifade ederek hadisleri değerlendirmeye çalışan Van Ess, hem rivayetin metnini hem de senedini analiz ederek, aralarında bir ilişkinin söz konusu olup olmadığını görmeye çalışıyor. Bu bağlamda râvilerin mezhepsel eğilimlerini ve yaşadıkları coğrafyanın fikrî özelliklerini değerlendiriyor. Son bölümde ise sunulan yöntemler çerçevesinde kelamî tartışmalara malzeme olan örnek bir rivayet analiz edilmiştir. Rivayette Allah'ın elinden bahsedilerek, Hz. Peygamber'in O'nu rüyasında gördüğü anlatılmaktadır. İsnad ve metnin durumu ile ilgili tespitler yapılarak, rivayetin yayıldığı bölge, ravilerin mezhepsel ve fikrî kimlikleri ve dönemin tartışmaları da dikkate alınmıştır. Aynı zamanda metnin şerhi üzerinde durulmuştur. The hadith and sunnah, being the second main source of the Islamic Sciences, without a doubt holds a very important and fundamental position in the Islamic culture and literature. At times, even theologians who base their work on pure logic have resorted to the Hadith and Sunnah to tackle the more difficult subjects pertaining to creed. Verily, the sayings and speech of the Prophet pertaining to topics of creed not found in the Quran show that Hadith have authority and profound value of information in the field of creed. In this thesis, the approaches (of theologians) that have taken place in evaluating narrations with content of creed have been studied and examined. The thesis is made up of an introduction and three main chapters. The relationship between Hadith, theology and their process of development has been spoken about in the introduction. In the first chapter the epistemology of Hadith and its importance in the eyes of theologians has been discussed. Furthermore, the views regarding this topic by different school of theology have been shared. The second chapter mentions the approach and method used by German orientalist Josef Van Ess, where he studies the same topic by also examining the social and cultural dynamics of different Muslim communities. Evaluating the Hadith with the help of social sciences, Van Ess made an analysis of the narration itself and those who narrated it in an effort to find a correlation between the two. In this context, he assesses the trend of their mathhab (Islamic schools of thought) and the characteristics of critical thinking in their region. In the last chapter, a narration has been shared to give an example of theological discourse in light of the methods mentioned. In the given narration, it mentions God possessing a hand and that the Prophet saw it in a dream. The narration as well as the narrators were carefully observed and the area in which the narration was widespread was also studied. The mathhab and personal thoughts held by every individual narrator was discussed, focusing on the discourses made in that era. At the same time, the interpretation of the narration was observed.